Elektrik Talebi ve Fiyatlarında Rekorlar Senesi

Uluslararası Enerji Ajansı’nın yayınladığı Elektrik Pazarı Raporu’na göre büyüyen ekonomilerin yanı sıra daha soğuk kışların ve daha sıcak yazların yaşanması elektrik talebinde gözle görülür bir artış yaşanmasına neden oldu.

Yazı: Elif Gökçe ŞAHİN

Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency – IEA) Ocak ayında “Elektrik Pazarı Raporu”nu (Electricity Market Report) yayınladı. Rapora göre, 2021 yılında elektrik talebinde 2010 yılındaki finansal krizden bu yana yaşanan en büyük artış olan %6 oranında gözle görülür bir artış yaşandı ve toplam talep saatte 1500 terawatt seviyesine yükseldi. Bunun ana sebepleri olarak da büyüyen ekonomiler ile daha soğuk kışlar ve daha sıcak yazların yaşanması gösterildi. Enerji talebindeki ilk sıçrayış, kömür ve doğalgaz tedarik zincirlerini kuruttu ve tüm elektrik fiyatlarının bir anda yükselmesine neden oldu. Elektrik talebinin en çok artış gösterdiği ülke %10 ile Çin oldu. Kömür arzındaki sorunlar nedeniyle Çin ve Hindistan, 2021 yılının ikinci yarısında elektrik kesintileri yaşadı.

Ajansın toptan elektrik pazarı fiyat endeksi, 2021 yılında bir önceki seneye göre iki katına çıkarak 2016-2020 yılları ortalamasına göre %64 oranında artış gösterdi. Avrupa’daki elektrik fiyatları ise 2021 yılının sonunda, 2015-2020 yılları ortalamasının yaklaşık dört katına ulaştı. Japonya ve Hindistan’da da fiyat artışları rekor seviyelere ulaşırken ABD’de ise doğalgaz kaynaklarının daha erişilebilir olmasından dolayı, fiyat artışı orta seviyede kaldı.

2021 yılında, yenilenebilir kaynaklardan elde edilen enerji ile üretilen elektrik arzı %6 oranında arttı. Fakat bu artış artan talebe yeterince karşılık veremedi. Kömürden elde edilen elektrik arzı %9 oranında arttı ve yaşanan talep artışının yarısından fazlasını karşıladı. Bunların dışında doğalgazdan üretilen elektrik arzı %2, nükleer enerjiden üretilen elektrik ise %3,5 artış gösterdi.

Yenilenebilir enerjinin hızla büyümeye devam etmesine karşın kömür ve doğalgazdan elde edilen elektrik miktarı rekor seviyelere ulaştı. Bu nedenle, küresel elektrik sektörünün karbon salımları da son iki senedir düşüş gösterirken 2021 yılında %7 oranında artarak son zamanların en yüksek seviyesine çıktı.

Elektrikli Araçlara Talep Artıyor, Fakat Tedarik?

Uluslararası Enerji Ajansı (International Energy Agency – IEA) Enerji Teknolojileri Politikaları Bölüm Başkanı Timur Gül ve Temiz Enerji Teknolojileri Analisti Leonardo Paoli ocak ayında “Elektrikli Araçlar” hakkında yeni bir makale yayımladı. Makaleye
göre, 2021 yılında satışları 6,6 milyonu bulan elektrikli araçlar, pazar paylarını iki yıl öncesine göre üç katına çıkardı. Küresel ölçekte bakıldığında, elektrikli araç satışında başı çeken ülkeler Çin ve Avrupa bölgesi. Fakat tedarik zincirleri bu talep artışına yetişemiyor. Hedefleri yıllık satışları iki katına çıkarmak olan elektrikli araç üreticileri tedarik zincirlerindeki sıkıntılar ile baş etmeye çalışıyor. Yazarlar, 2012 yılında toplam 130.000 elektrikli araç satıldığını ve şu anda bu rakama yalnızca bir haftada ulaşıldığını belirtiyor. Bu artışın en yüksek olduğu zamanlar pandemi, ekonomik krizler ve geleneksel araçlardaki tedarik zinciri sorunlarına karşın son üç yılda gerçekleşti. 2019 yılında satılan 2,2 milyon elektrikli araç, toplam küresel araç satışının %2,5’una denk geliyordu. 2020 yılında ise elektrikli araç satışı 3 milyona, toplam araçlar içindeki payı ise %4,1’e yükseldi. 2021 yılına gelindiğinde, elektrikli araç satışları iki katını geçerek 6,6 milyona yükseldi ve toplam araçlar içindeki payı %9’a çıktı. 2021 yılında küresel araç satışındaki net artış yalnızca elektrikli araç satışlarından kaynaklandı.

En büyük elektrikli araç satış artışının 3,4 milyon adetle Çin’de gerçekleştiği belirtiliyor. Çin’de elektrikli araçların toplam araçlar içindeki payı Ocak 2021’de %7,2 iken 2021 yılı sonunda hükümetin hedefi olan %20 seviyesine yükselmiş. Avrupa’da ise 2021 yılında elektrikli araç satışları %70 oranında artarak 2,3 milyona ulaştı.

Avrupa’daki karbon salımı standartları ve elektrikli araçlara getirilen teşvikler bu artışın en önemli sebebi oldu. Avrupa’da elektrikli araçlar ilk kez dizel araçları geçerek toplam araçlar içinde %21 pazar payına ulaştı. Amerika’da ise elektrikli araç satışları iki katına çıkarak yarım milyon seviyesine ulaştı. Toplam araçlar içindeki payı ise %4,5 seviyesine ulaştı. Makalede şu anda trafikte yaklaşık 16 milyon elektrikli araç olduğu ve bunların yılda yaklaşık 30 terawatt-saat elektrik tükettiği belirtiliyor. Elektrikli araçlar sayesinde azalan yakıt tüketimi ve karbon salımına karşın paralelinde artan SUV araç satışları ile bu iyileşmelerin sıfırlandığı belirtiliyor.

En Büyük Üç Çevre Sorunu: Gürültü, Yangınlar ve Bozulan Döngüler

Birleşmiş Milletler Çevre Programı (United Nations Environment Programme – UNEP) Şubat ayında “Sınırlar 2022: Gürültü, Alevler ve Uyumsuzluklar” (Frontiers 2022: Noise, Blazes and Mismatches) adlı raporunu yayımlayarak dünyamızın son zamanlarda yaşadığı ve yakın gelecekte sorun yaratmaya devam edecek en önemli üç çevre sorununu ortaya koydu. UNEP’in 2016 yılından beri yayımladığı Sınırlar raporları serisinde bu yıl dünyanın önündeki en önemli sorunlar şehirlerdeki gürültü kirliliği, söndürülmesi güç yangınlar ve bitkilerin çiçeklenmesi, göçler ve kış uykusu gibi doğal döngülerin zamanlarının şaşması olarak belirlendi. Her başlığın ayrı ayrı
incelendiği, sebeplerinin, etkilerinin ve çözüm önerilerinin yer aldığı raporda çarpıcı bilgilerden bazıları:

Gürültü Kirliliği Başlığında:

• Avrupa’da uzun vadeli çevre gürültüsü yılda 12 bin prematüre ölümüne ve 48 bin omurga rahatsızlığına bağlı kalp hastalığına sebep oluyor.
• Avrupa’da yaklaşık 22 milyon kişi kronik gürültü kaynaklı sinir rahatsızlığı yaşıyor.

Söndürülmesi Zor Yangınlar Başlığında:

• 2002-2016 yılları arasında, her yıl yaklaşık 423 milyon hektar alan yandı. Bunun yaklaşık %67’si Afrika kıtasında gerçekleşti.
• 2003-2016 yılları arasında her biri ortalama dört-beş gün süren toplam 13 milyon yangın çıktı.
• Küresel ortalamada, her yangın yaklaşık 440 hektar alanı yaktı.
• Avustralya’da bazı yangınlar tek başlarına 1790 hektar alanı yaktı.

Doğal Döngülerin Zamanlarının Şaşması Başlığında:

• Yeryüzünde çiçek açan, yıllık düzenli göç eden ve kış uykusuna yatan birçok canlının doğal döngülerinin zamanlaması küresel ısınma ve iklim değişikliği nedeniyle şaşmaya başladı.
• Erken gelen ilkbahar, bitkilerin erken çiçek açmasına ve dolayısıyla ürün ve meyvelerin doğru bir şekilde olgunlaşamamasına ve yıllar geçtikçe üretkenliklerinin düşmesine sebep oluyor. Gıda olarak kullanılan bitkilerin verimsizleşmesi tarımın ve gıda güvenliğinin tehlike altında kalmasına sebep oluyor.
  
• Tarımda ekme, biçme, hasat zamanları aşırı sıcaklık ve kuraklık, bazen de seller nedeniyle olumsuz etkileniyor. Bu da yeni tarım teknolojilerinin, yeni tohum arayışlarının ve akıllı tarım uygulamalarının yaygınlaşması gereğini doğuruyor.