35 Yıllık Bir Çaba: Herkese Sağlık ve Refah

İklim taraflarının Dubai’de gerçekleştirdiği COP28 gibi Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Programı Yıllık İş Toplantısı ve Teknik Konferansı 2023 (ABM 2023) de halk sağlığını merkeze koyan sağlıklı yerleşim alanları yaratmak ilkesiyle düzenlendi. 

Prof. Dr. E. Didem EVCİ KİRAZ

Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Programı Yıllık İş Toplantısı ve Teknik Konferansı 2023 (ABM 2023), “Herkes için Sağlık ve Refah” temasıyla Utrecht-Hollanda’da, 21-23 Kasım tarihlerinde gerçekleştirildi. 35 yıllık bir çabanın yaş günü kutlaması olarak başlayan, ancak kapsamında gelecek 35 yıla yetecek yeni bakış açıları barındıran çok disiplinli ve çok sektörlü bir etkinlikti. Etkinliğe Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği heyeti olarak katılım sağladık. Prof. Dr. Handan Türkoğlu, Prof. Dr. Gül Sayan Atanur ve Prof. Dr. Tülin Vural Aslan ve ben Prof. Dr. E. Didem Evci Kiraz Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği Danışma Kurulu Üyeleri olarak heyette bulunduk. Ben, Prof. Dr. Handan Türkoğlu ve Prof. Dr. Gül Sayan Atanuraynı zamanda Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Programı Faz VII Bilim Kurulu Üyesi kimliğimizle de iş toplantısında yer aldık.

Herkes için Sağlık

Ankara’da, 1996 yılında, Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığında Uluslararası İlişkiler Sorumlusu olarak görevlendirildiğimde, “Dünya Sağlık Örgütü Sağlıklı Şehirler Projesi” bana verilen dosyalardan biriydi.

Sağlıklı Şehirler Projesi 1993 yılında Türkiye’ye İzmir’de düzenlenen büyük bir etkinlikle tanıtılmış, heyetlerin 1993 öncesi toplantı katılımlarıyla olgunlaşan Türkiye katılımı 1993’te netleşmiş ve 1996 yılından itibaren büyük bir ilgiyle üzerine yoğunlaştığım proje bir halk sağlığı çalışanı olarak beni çok etkilemişti. Direkt insana dokunan, sağlığın geliştirilmesi için bir iletişim stratejisi öngören, yerel yönetimlerin liderliğini sağlık liderliği olarak tanımlayan ve onlara çok büyük sorumluluklar yükleyen bir oluşumdu. Sağlık Bakanlığı’nın yerel kalkınmaya, sürdürülebilirlik hedeflerine, herkes için sağlık faaliyetlerine, çok paydaşlı sağlık yaklaşımına katkısı muhteşem olurdu. Tüm bu duygularla, 1996-2004 yılları arasında Sağlık Bakanlığı’nda Sağlıklı Şehirler Projesi’ni yürüttüm.

2000 yılında Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ulusal Sağlıklı Şehirler Ağı Koordinatörü olarak atandım. Aynı yıl, Türkiye’nin ilk sağlıklı şehri ilan edildi: Bursa. Ulusal ağımıza üye tüm belediyelerimizle birlikte yaptığımız çalışmalar sürerken Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin öncülüğünde Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği girişimleri de başladı. Bu yıl 18. yılını Mardin’de düzenlenen konferansla kutlayan Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, 2005 yılında projede önemli bir konuma geldi. Şu an Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği Merkezi ve Dünya Sağlık Örgütü Türkiye Ulusal Sağlıklı Şehirler Ağı Koordinatörlüğü Bursa’da. Tüm bu öykümüzü, eski ağ koordinatörü olarak ben ve yeni ağ koordinatörü olarak Nalan Fidan ile birlikte “Türkiye Experiences For 30 Years In The Healthy Cities Movement” bildirisi ile Utrecht’e taşıdık.

Sağlıklı Yerleşim Alanları

İklim taraflarının Dubai’de gerçekleştirdiği COP28 gibi Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Programı Yıllık İş Toplantısı ve Teknik Konferansı 2023 (ABM 2023) de halk sağlığını merkeze koyan sağlıklı yerleşim alanları yaratmak ilkesiyle düzenlendi. Konferans 350’den fazla katılımcı, yaklaşık 50 sunum, altı çalışma grubu, üç genel oturum, bir yuvarlak masa toplantısı, online/video katılımları, çizgi film ile canlandırmalar ve katılımcıların seçimine bırakılan saha gezileri, film gösterisi, fotoğraf çekimleri, yemek sunumları, birebir görüşme olanakları, fikir alışverişi için ergonomik, renkli ortamlar(özellikle de yaş günü rengi olan mercan) ile sürdü. ABM 2023’te gençler de seslerini daha güçlü duyurmayı başardı.

Yeni şehirler/ilgili meslektaşlarımızın da dahil olduğu yaklaşık 30 katılımcı ile Dünya Sağlık Örgütü Sağlıklı Şehirler Ağı Çevre ve Sağlık Çalışma Grubu toplantısını da gerçekleştirdik. 2024’ün başlarında çevrimiçi bir toplantı ile yeni dönemi bu konferans ve iş toplantısı kararlarına göre şekillendireceğiz.

Temel sonuçlar şunlar: Kentsel yeşil alanlar hakkındaki iki sayfalık metnin son şekli verildi. Çalışma grubu ile Çevre ve Sağlık Bakanları Konferansı’nda alınan kararlar doğrultusunda, DSÖ çevre-sağlık programı ortaklığının yapılandırılması çalışıldı. Tek Sağlık konusunda Fransız Ulusal Ağından, Lyon’dan (URBACT projesi) ve DSÖ Bonn ofisinden, 2024’ün başlarında kısa bir politika belgesi için çalışmalarımızı sürdürmek için ilgili girdiler olan güncellemeler alındı. Çalışmalarımızın öncelikli alanları iklim değişikliği şemsiyesi altında.

Tek sağlık alanında kurumlar, belediyeler, sivil toplum kuruluşları ve akademinin bir arada sunum yaptığı bildiri oturumunda; Aydın örneğinde akademik yaşamda tek sağlık farkındalığı saha çalışmamızı paylaştım (Interdisciplinary Sectional View Of One Health Awareness).

Hollanda’dan elde edilen temel çıktılar ise şunlar:

• 12 maddeden oluşan Bildiri Metni,
• Dünya Sağlıklı Şehirler Ağı ve şehir, çevre, sağlık paydaşları ile yeni ortaklıklar,
• Proje fikirleri,
• Yayın fikirleri,
• Yeni araştırma ve çalışma alanları,
• Disiplinler ve sektörlerle işbirliği temelleri.

Bu yazı ekoIQ’nün 109. sayısında “35 Yıllık Bir Çabanın Yıldönümü: Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Sağlıklı Şehirler Projesi” başlığıyla yer almaktadır.