Kadıköy’ün “Esencanları” Hem Öğretiyor Hem Eğlendiriyor

Kadıköy Belediyesi’nin organik atıklar konusunda çocukları bilinçlendirmek amacıyla başlattığı “Muhteşem Dönüşüm, Solucanlarla Kompost” Projesi tüm hızıyla devam ediyor. “Esencan ile Kompost” adını da taşıyan çalışma kapsamında şimdiye kadar 24 okulda yaklaşık 600 öğrenciye teorik ve pratik eğitim verilmiş durumda…
Eylül AKINCI

Organik atık nedir? Organik atıkların kaynağında ayrış­tırılması, gerek çevreye ge­rekse ekonomiye neler kazandırır? Atıklar nasıl yeniden besin haline gelirler, yani kompostlaşırlar?
Hiç şüphesiz, bu bilgilerin küçük yaşlarda edinilmesi, atık yönetimi ve geridönüşüm konusunda farkın­dalığın yaratılması açısından büyük önem taşıyor. Hava, su, sıcaklık ve mikroorganizmaların etkisiyle par­çalanarak diğer canlıların kullanabi­leceği besinler haline gelen ve atık yönetiminde %65 gibi yüksek bir orana sahip olan organik atıklar ile ilgili bu bilgiler, ne yazık ki yaygın olarak verilmiyor.
İşte buradan hareketle ilköğretim okulu öğrencilerini bilinçlendirme­yi amaçlayan Kadıköy Belediyesi, “Muhteşem Dönüşüm Solucan­larla Kompost” Projesini başlattı. 2012 yılından bu yana devam eden ve çocukların aklında kolay kalması için “Esencan ile Kompost” adını da taşıyan çalışma kapsamında şimdi­ye kadar 24 okulda 594 öğrenciye teorik ve pratik eğitim verilmiş du­rumda.
Söz konusu projenin çıkış noktası­nın “Atık Yönetimi ve Çevre Eğiti­mi Projesi” (AYÇEP) olduğunu dile getiren Proje Yöneticisi Binnazlı Saka, şu bilgileri paylaşıyor: “İlçe­miz ilköğretim okulu öğrencilerine yönelik olarak 2010-2011 eğitim döneminde gerçekleştirilen AYÇEP kapsamında öğrencilere ambalaj atıkları, bitkisel atık yağlar, atık piller, elektronik atıklar gibi konu­larda bilgilendirme yapıldı. Ancak, atık karakterizasyonunda önemli bir paya sahip olan ‘organik atıklar’ konusunda ayrıntılı bir çalışma ve uygulamalı eğitim olmadığından, öğrencilere konu ile ilgili detaylı bilgi aktarılamadı. Bu nedenle hem bu eksikliği tamamlamak hem de Kadıköy ilçesi sınırlarında bulunan ilköğretim okullarında eğitim gören öğrencileri organik atık yönetimi konusunda bilinçlendirerek, sağlıklı ve temiz bir çevre oluşturabilmele­rine katkı sağlamak amacında olan ‘Muhteşem Dönüşüm Solucanlarla Kompost’ ya da çocuklar için akılda kalıcı olması için solucanların Türk­çe ve Latince isimlerini birleştirerek oluşturduğumuz diğer adı ‘Esencan ile Kompost’ projemizi hazırladık.” İlk eğitimlerin Mart 2012’de ilçe sı­nırlarında bulunan ve AYÇEP pro­jesinin tamamlandığı resmi ve özel ilköğretim okulları ile belediye ana­okullarından seçilen pilot okullarda başladığını söyleyen Saka, talepler doğrultusunda da projenin devam ettiğini aktarıyor.

Üç Aylık Heyecanlı Bekleyiş…
Gelelim eğitimin şekline ve kapsamı­na… Proje uygulayıcıları Suzan Bo­dur ve Nihan Ayışık’ın gözetiminde verilen eğitimler, İstanbul Gözte­pe’deki Özgürlük Parkı Hizmet Bi­rimi içerisinde bulunan Çevre Koru­ma ve Kontrol Müdürlüğü Kompost Eğitim Birimi’nde gerçekleştiriliyor. Projenin ilk uygulama adımı olarak, belirlenen okullarda projeyi yürüte­cek öğretmenlere tanıtım sunumu yapılıyor, bir dönem boyunca yapıla­cak eğitim ve uygulamalar ile eğitim takvimi paylaşılıyor. Ardından karar verilen bir tarihte ilk ve ortaokul öğ­rencilerine yönelik olarak 45 daki­ka, anaokulu öğrencilerine yönelik olarak da 20 dakika süre ile sadece çizgi resimlerden oluşan teorik bir sunum gerçekleştiriliyor. Söz konu­su sunumlarda öğrencilere çevre, organik atıklar, kompost ve solu­canlar ile ilgili bilgiler veriliyor.
Bu süreç de tamamlandıktan son­ra sıra, uygulamalı eğitime geliyor. Öğrenciler, solucanların yaşayacağı ve kompostlaştırmayı gerçekleştire­cekleri kutuyu hazırlıyorlar. Sonra da sıra Esencanlarla tanışmaya geli­yor… Kimi ilk kez gördüğü bu minik hayvanlardan biraz çekinse de kısa süre sonra büyük bir merakla eline alıp inceliyor; sonra da onları yeni yaşam alanlarına yerleştiriyorlar. Evlerinden getirdikleri çay posası, elma kabuğu, salatalık, havuç gibi organik atıkları kutuya ekleyen ço­cuklar, 15 günde bir buraya gelip solucanları beslemeye ve kompost­laşma sürecini takip etmeye devam ediyorlar. Ve hasat… Üç ay devam eden beslemelerin ardından kutu içerisinde oluşan kompost alınıyor ve paketlenerek “Çevre Günü Etkin­likleri” kapsamında projeye emek veren öğretmenlere ve öğrencilere dağıtılıyor.
Öğrencilerin elde ettikleri kompostu öğretmenleri ve aileleri ile birlikte çiçek ve fide dikiminde kullandıkla­rını söyleyen Nihan Ayışık, “Böylece hem çevre hem de hayvan sevgisini bir arada yaşıyorlar, geridönüşümün aslında doğada var olduğunu, doğa­nın bize her şeyi öğrettiğini fark ediyorlar. Ayrıca solucanlarla kom­postlaştırmanın apartmanlar için uygun bir yöntem olduğunu ve mut­fak atıklarının tümünün geri dönüş­türülerek organik atıklarında azal­tılabileceğini öğreniyorlar” diyor. Projeye katılan okullara teşekkür plaketleri, projeyi yürüten öğrencile­re ise “Esencan Dostu” madalyaları verildiğini de ekleyen Ayışık, “Ayrıca her türlü atık kullanılarak ‘Solucan­lar ve Kompost’ konulu resim yarış­maları düzenleniyor, başarılı olan öğrenciler ödüllendiriliyor ve tüm resimler sergileniyor” bilgisini de paylaşıyor.

5 Aşamalı Uygulamalı Eğitimde Neler Yapılıyor?
1 Üretim Hazırlığı: Solucanların yaşayacağı ve kompostlaştırmayı gerçekleştirecekleri kutunun ve yataklıkların hazırlanması.
2 Esencan ile Tanışma: Solucanların, hazırlanan kutudaki “yataklık” adı verilen yeni yaşam alanlarına yerleştirilmesi.
3 Besleme: Kutulardaki yataklıklara solucanlar yerleştirildikten sonra öğrenciler tarafından getirilen organik atıkların ilave edilmesi.
4 Haftalık Beslemeler: Öğrencilerin 15 günde bir organik atıklar getirerek solucanları beslemesi ve hem kutuları hem de kompostlaşma sürecini takip etmeleri.
5 Hasat: 3 ay boyunca devam eden beslemelerin ardından kutu içerisinde oluşan kompostun alınması.