Doğa ve İnsan için Yenileyici ve Dönüştürücü Bir Tekstilin İzinde: Zorluteks

2021 yılında Avrupa Birliği’nin UFUK (Horizon) programına ikinci defa katılmaya hak kazanan Zorluteks Genel Müdürü Cemil Çiçek, projenin detaylarını ve tekstilin geleceğini EKOIQ için anlattı.

Röportaj: Burcu GENÇ

Zorluteks olarak Avrupa Birliği’nin UFUK projesine ikinci defa katılmaya hak kazanmışsınız. Katılım gerçekleştireceğiniz OXIPRO projesi nedir? Projede neler amaçlanıyor? Süreç nasıl işleyecek?
OXIPRO projesi ile Avrupa Birliği’nin araştırma, geliştirme ve inovasyon projelerine destek olan Ufuk 2020 programı çerçevesinde Hibe Programı’na ikinci kez kabul edildik. OXIPRO projesi 48 ay sürecek ve 11 farklı ülkeden toplam 15 partner tarafında gerçekleştirilecek. Bu proje ile disiplinlerarası ve sistemik bir inovasyon yaklaşımı ile birlikte deterjan, tekstil, kozmetik ve nutrasötikler (gıda takviyeleri) sektörlerinde çevreye duyarlı enzimler kullanılarak çevre dostu ve sürdürülebilirliğe hizmet eden ürünlerin geliştirilmesi hedefleniyor. Böylece proseslerde kullanılan kimyasallara muadil olarak geliştirilecek enzimler ile kaynak tüketimi, çevre kirliliği ve zararlı kimyasal tüketimi azaltılıp, ürün işlevselliğini artırmış olacağız. Bununla birlikte geliştirilecek enzimlerin immobilizasyon özelliği sayesinde işlem sonrası tekrar kullanımı sağlanarak hem üretim maliyetlerini azaltabilecek hem de döngüsel ekonomi yaklaşımımızı etkin bir şekilde kullanabileceğiz.

Zorluteks olarak projede tekstil sektöründen tek üretici ve geliştirilecek enzimlerin kullanılacağı dört pilot tesisten biriyiz. Bu projeyle proses yönetimindeki yenilikçi yaklaşımlarla sürdürülebilirlik alanında nasıl bir etki yaratılabileceğine dair en güzel örneklerden birini sunuyoruz. Geliştireceğimiz özel immobilize enzim tasarımıyla, mevcut durumda 8 adet farklı kimyasal kullanılan, pamuklu kumaşların ön terbiye prosesleri içerisinde en temel işlemler olan haşıl sökme ve ağartma işlemlerini, tek adımda gerçekleştirilebileceğiz. Ayrıca iki ayrı proses olan haşıl sökme ve ağartma proseslerini tek bir proseste birleştirilebileceğiz. Böylece kimyasal, su, enerji tüketimini en aza indirirken su ve karbon ayak izimizi azaltabileceğiz. Proses süresini kısaltarak verimliliği artırabileceğiz. Nihai olarak da tüketicilere daha çevre dostu ve sürdürülebilirliğe hizmet eden ürünler sunabileceğiz.

Geçen sene UFUK2020’de yer aldığınız projenizden kısaca bahsetmeniz mümkün müdür? Projenizin çıktıları nelerdir? Neler yaptınız?
Geçtiğimiz yıl yer aldığımız ve makine, ekipman ve malzemelerin ömrünün uzatılmasını, kaynakların gereksiz kullanımını azaltmayı amaçlayan RECLAIM projesi ile pamuklu kumaşların beyazlık derecesine etki eden ağartma, kurutma ve proseste kullanılan makinelerin ve reçetelerin yapay sinir ağlarıyla (YSA) kurulmuş modeller ile kontrol edilmesini sağlıyoruz. İnsandan bağımsız olarak sağladığımız kontrolle, döngüsel ekonomi çerçevesinde sorunlara yenilikçi bir çözüm geliştirdik.

Projeye yönelik en önemli hedeflerimizden biri kestirimci bakım yönteminin Kasar makinemize uygulanmasıydı. Geçen bu süre zarfında, kestirimci bakım yönteminin uygulanacağı Kasar makinemizde çok yönlü analizler gerçekleştirdik. Mekanik analizlerle makine bileşenlerinin yeterlilik ve işlevsellikleri, elektronik analizlerle de prosesten veri alınmasını sağlayan makinaya entegre sensörlerin, bağlantıların ve diğer elektronik bileşenlerin kestirimci bakım yönteminde kullanılabilirliğini inceledik.

RECLAIM kapsamında gerçekleştirilecek bir diğer önemli başlık ise endüstri 4.0 yaklaşımını destekleyen yapay zekâ sisteminin projeye uyarlanması olacak. Önemli parametrelerin tespitine yönelik laboratuvar ölçekli 154 deneme gerçekleştirdik.  Sonraki adımda projeye yönelik gerekli ekipmanların tedarikini sağlayacak, yapay zekâ öğrenme veri seti hazırlayacak ve pilot makinaya entegrasyonunu gerçekleştireceğiz.

Toplam 42 ay sürecek olan projemizde yoğun ve keyifli geçen 15 aylık süreci geride bırakmış durumdayız. Bu projeyi tamamladığımızda, sadece ülkemizde değil dünyanın farklı ülkelerindeki tekstil şirketleri için de önemli bir Ar-Ge çalışmasına imza atmış ve sektörümüze bu konuda öncülük etmiş olacağız.

Çevre kirliliği ve karbon salınımı konusunda tekstil sektörünün karnesi çok iyi değil. Zorluteks olarak sürdürülebilirlik ve çevre çalışmalarınız hakkında bilgi vermeniz mümkün müdür?
Zorluteks olarak, sürdürülebilir bir çevre anlayışıyla gelecek konumlanmamızı ‘Doğa ve İnsan için Yenileyici Tekstil’ olarak belirledik. Tüm üretim süreçlerimizde kullandığımız kaynakları döngüsel üretim yaklaşımıyla doğaya geri veriyoruz. Bu anlamda doğanın kendini yenilemesine katkıda bulunabilmeyi amaçlayarak; pamuk ipliklerin geri dönüşümüyle sürdürülebilirliğe destek ürünler üretiyoruz. Doğal kaynakların etkin kullanımı için çevre yönetim sistemi ile atıkların azaltılması ve geri kazanımı, kimyasal yönetim sistemi ile doğaya dost ürünlerin kullanımı, enerji yönetim sistemi ile çok daha tasarruflu bir yapıya geçiş yaptık. Lüleburgaz’daki üretim tesisimizde başlattığımız kampanya ile 2016 yılından bu yana 4,5 ton atık yağ toplayarak, yağların suya karışarak kirlenmesine engel olduk.

Zorluteks olarak sürdürülebilirlik alanına çok fazla yatırım yapıyoruz. Sürdürülebilir bir çevre odağıyla hayata geçirdiğimiz uygulamalardan biri de Temiz Üretim Yazılımı oldu. Temiz Üretim Yazılımı ile üretimde kullanılan makinelerin kaynak tüketimlerini anlık olarak takip edebiliyoruz. 1 kg kumaş üretmek için kullandığımız elektrik, su, doğalgaz ve buhar tüketim miktarı bu yazılım ile hesaplanıyor. Kullanılan kaynaklar için 2020 hedeflerimiz de sistem hafızasında bulunuyor. Böylelikle sürdürülebilir bir dünya hedefimizin ne kadarını gerçekleştirdiğimizi, anlık takip edebiliyoruz. Dünyada 1 kg kumaş üretimi için ortalama 120 litre su kullanılırken, biz bunu 80 litreye kadar düşürmüştük. Yazılım sayesinde anlık takiplerimiz ve uygulamalarımızla bu kullanımı 70 litreye kadar düşürmeyi hedefliyoruz. Katı atıklarımızın % 90’nını geri dönüşüm süreçleri ile yeniden değerlendiriyoruz. Farklı renklerdeki atık boyaları bir araya getirerek her yıl ortalama 11 ton siyah boya geri kazanımı yapıyoruz. Dijital baskı makineleri sayesinde yılda 44.400 KW elektrik tasarrufu sağlıyoruz.

Zorluteks olarak çevreyi, doğamızı koruyan ürünlerimiz ve üretimlerimizle ev tekstilinde öncü rol üstleniyoruz. Bu bilinçle hayata geçirdiğimiz pet şişe ve polyester ipliklerin geri dönüşümü ile hazırladığımız TAÇ Reborn perdelerin yanı sıra pamuk ve tencel ipliklerin geri dönüştürülmesiyle elde ettiğimiz TAÇ Reborn nevresimler, çevresel sürdürülebilirliği destekleyen ürünlerimiz arasında bulunuyor. En yeni olarak geri dönüştürülmüş pamuk iplikleriyle yorgan seti koleksiyonu çıkardık. Nevresim gerektirmeyen bu ürünler, farklı renk seçenekleri ile satışa sunuldu. Tüm bu ürünlerimiz doğayı koruma bilinciyle ortaya çıkıyor ve çıkmaya da devam edecek.

Aynı zamanda Zorluteks, uluslararası standartlarda üretim yapan bir şirket. GOTS (Global Organic Textile Standards) ve OEKO TEX belgeleri ile çevreci duruşumuzu kanıtlıyoruz. Sertifikalı organik ürünler tasarlayarak ekolojik üretimi destekliyoruz. Aldığımız çevre ödülleri de bunun en önemli göstergesi. Bunun yanı sıra Zorluteks olarak, tüm üretim süreçlerimizde sürdürülebilir kalkınmaya katkı sağlamaya özen gösteriyoruz.