EKOIQ
Dünya Sağlık Örgütü, Türkiye dahil yaklaşık 100 ülkede tespit edilen M çiçeği yani Mpox salgını nedeniyle “küresel acil durum” ilan etti. Virüsün insana, enfekte hayvan, enfekte insan veya virüsle kirlenmiş giysiler, havlu, çarşaf gibi maddelerle yakın temas sonucunda bulaşabileceğini söyleyen Prof. Dr. Fışgın, “Hastalığın Covid-19 gibi bir pandemiye yol açması pek beklenmemekteydi. Ancak şu anda devam etmekte olan 2023 salgınında tüm grupların etkilenmesi, daha hızlı yayılması ve daha yüksek oranda ölüm görülmesi nedenleriyle kaygılar arttı” diye konuştu.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), M çiçeği yani Mpox salgını nedeniyle “küresel acil durum” ilan etti. 2022’ye kadar yalnızca Afrika’da görülen 2022 Mayıs ayından itibaren başta Avrupa ve ABD olmak üzere tüm dünyada yayılan hastalık ölüme de neden olabiliyor. Verilere göre, 2024 Ocak’tan itibaren şu ana kadar 15 binin üzerinde kişi hastalandı, 537 kişi hayatını kaybetti.
“İlk Olarak 1970’de Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde Görüldü”
Mpox hastalığının yeni tespit edilen bir hastalık olmadığını belirten İstinye Üniversitesi (İSÜ) Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nuriye Taşdelen Fışgın, “Maymunlarda saptanan bu hastalık ilk olarak 1970 yılında Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görüldü ve daha sonra Orta ve Batı Afrika’daki 11 ülkede görülmeye devam etti” bilgisini verdikten sonra şunları anlattı: “Hastalığın etkeni Mpox virusu, çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsü. İki farklı genetik alt tipi hastalıklardan sorumludur. Bunlardan Batı Afrika alt tipinin (soy 2), Orta Afrika (Kongo Havzası) alt tipine (Soy 1) göre daha hafif seyirli hastalık yaptığı biliniyor. 2023’te Kongo’da başlayan ve yayılan, halen de devam eden salgında daha ağır seyirli infeksiyon yapabilen Soy 1’in alt tipi sorumludur. Bu tipin geçirdiği mutasyonlarla insanlar arasında daha kolay bulaşabilme özelliği de kazanmış olabileceğinden kaygılanılıyor.”
“Son Salgında Çocuklarda ve Kadınlarda da Hastalık Görüldü”
Virüsün insana, enfekte hayvan, enfekte insan veya virüsle kirlenmiş giysiler, havlu, çarşaf gibi maddeler ile yakın temas sonucunda bulaşabildiğine dikkat çeken Prof. Dr. Fışgın, “Kişi sağlıklı bile olsa virüs yine de ciltteki gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) veya solunum sistemi aracılığıyla vücuda girebiliyor. Enfekte hayvandan insanlara bulaşma ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve vücut sıvılarıyla veya etiyle temas şeklinde gerçekleşebiliyor. Ayrıca hem cinsel temasla hem de ev içindeki yakın temasla bulaşma olduğu, ayrıca son salgında çocuklarda ve kadınlarda da hastalığın görüldüğü bildirildi” dedi.
“Virüs, Türkiye Dahil Yaklaşık 100 Ülkede Tespit Edildi”
“2022 yılına kadar Afrika dışında görülen olguların tamamının Afrika’dan gelen insanlar veya Afrika’dan getirtilen kemirgenlerden kaynaklandığı bilinmekteydi” bilgisini aktaran Prof. Dr. Fışgın, “Ancak 2022 Mayıs ayından itibaren başta Avrupa ve ABD olmak üzere tüm dünyada, Afrika’yla veya oradan gelmiş hayvanlarla teması olmayan kişilerde de Mpox tanımlandı ve hastalık, hasta kişilerden yayılarak günümüze kadar yüz binden fazla kişiyi etkileyen bir salgına yol açtı” dedi.
Mpox’ın 2022 yılında Afrika dışında ilk kez yaygınlık kazanıp, Türkiye dahil yaklaşık 100 ülkede tespit edildiğini aktaran Prof. Dr. Fışgın şunları söyledi: “Bu salgın nedeniyle 2023 yılında DSÖ tarafından küresel halk sağlığı acil durumu ilan edildi. Bu sayede ülkelerin surveyans (takip), savunmasız grupların aşılanması gibi önlemleri alması sağlanarak salgın 2023 sonuna doğru kontrol altına alındı. Ardından da Mayıs 2023’te DSÖ tarafından küresel acil durum sonlandırıldı. Ancak tüm dünyada Mpox olguları az sayıda olmakla birlikte günümüze kadar görülmeye devam etti. 2023’ten itibaren Afrika’da, özellikle Kongo’da olmak üzere, daha ağır seyirli infeksiyon yapabilen bir suş olan Soy 1’in bir alt tipinin (1b) yol açtığı ciddi bir Mpox salgını başladı. Bu salgında, 2024 Ocak’tan itibaren şu ana kadar 15 binin üzerinde kişi hastalandı, 537 kişi hayatını kaybetti; Ruanda, Burundi ve Uganda gibi komşu ülkelere de yayılım oldu. Bu nedenle Afrika CDC 13 Ağustos 2024’te, DSÖ de 14 Ağustos 2024’te Mpox salgını için yeniden uluslararası halk sağlığı acil durumu ilan etti. Bu ilanın esas amacı ülkeleri tanı, surveyans, bağışıklama ve tedavi açısından gerekli önlemleri almaları, bunlar için kaynak ayırmaları konusunda uyarmak ve böylece salgının kontrol altına alınmasını sağlamaktır.”
“Hastalık Bağışıklığı Baskılanmış Kişilerde Ağır Seyredebilir”
Prof. Dr. Fışgın, “Mpox hastalığının belirti ve bulgularının belirgin olması, yakın ve uzun süreli temasla bulaşması, kolay değişime uğramaması, yani Covid-19’daki gibi yeni varyantların çıkmaması gibi faktörler değerlendirildiğinde, Covid-19 gibi bir pandemiye yol açması pek beklenmemekteydi. Ancak şu anda devam etmekte olan 2023 salgınında tüm grupların etkilenmesi, daha hızlı yayılması ve daha yüksek oranda ölüm görülmesi nedenleriyle kaygılar arttı” değerlendirmesinde bulundu.
M çiçeği hastalığının belirtileriyle ilgili bilgi veren Prof. Dr. Fışgın, “Hastalık ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına yani döküntülere neden olabiliyor. Şikayetler virüsle temas ettikten sonra ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkıyor” dedi.
Lezyon sayısının değişken olabileceğini belirten Prof. Dr. Fışgın, “Lezyonlar kızarıklık şeklinde başlayıp, deriden kabarık hale gelir, daha sonra da içleri berrak sıvı ile dolar. İlerleyen zamanda berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya dönüşür. Püstül olarak adlandırılan bu lezyonlar kabuk bağlar ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkar. Bu seyir genellikle 2-4 hafta sürer ve kendiliğinden iyileşir” bilgisini paylaştı.
Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde hastalığın ağır seyredebileceği uyarısında bulunan Prof. Dr. Fışgın, hastalığa bakteriyel infeksiyonların eklenebileceğini; zatürre, sepsis, ensefalit ve görme kaybı gelişebileceğini ve mpox hastalığı için yaygın kullanılan bir ilacın olmadığını sözlerine ekledi.
