EKOIQ
Birleşmiş Milletler (BM) 2020 yılında, 9 Eylül tarihini “Uluslararası Eğitimi Saldırılardan Koruma Günü” olarak kabul etti. Bu konudaki tüm çabalara rağmen son verilere göre, dünyada 30 ülkede okullar silahlı güçlerin işgali altında.
Yalnızca temel bir insan hakkı olarak değil, ayrıca diğer tüm insan haklarının gerçekleştirilmesi için de esas teşkil eden eğitim, küresel anlamda özellikle çatışma yaşanan ve güvenliği düşük olan bölgelerde okulların hedef alınmasıyla sürekli kesintiye uğruyor.
Eğitim Kurumları Doğrudan ya da Dolaylı Olarak Zarar Görüyor
Eğitim kurumları ve öğrenme mekanları; çocuklar, öğrenciler ve eğitim personeli için güvenli sığınaklar olması gerekirken çoğu zaman çatışma bölgelerinde ya doğrudan hedefler ya da dolaylı zarar gören yerler haline geliyor. Eğitime yönelik saldırılar, öğrenciler ve öğretmenler üzerinde ciddi, uzun vadeli fiziksel ve psikolojik etkiler yaratmakla birlikte öğrenim hayatının kesintiye uğramasına, devamsızlık oranlarının önemli ölçüde artmasına ve öğrencilerin kaliteli eğitime erişim hakkını kaybetmesine yol açıyor.
Bu mesele üzerine ilk kayda değer çaba, 2015 yılında, Norveç ve Arjantin hükümetlerinin teklifiyle, BM Üye Devletleri arasında, eğitimi silahlı çatışmalarda korumaya yönelik bir hükümetler arası siyasi anlaşma olan “Güvenli Okullar Deklarasyonu” ile başladı. Deklarasyon, hem okulların sivil doğasını korumaya hem de silahlı çatışmalar sırasında eğitim sistemlerinin işleyişine yönelik iyi uygulama örneklerini geliştirmeye ve paylaşmaya adanmış bir uluslararası topluluk oluşturdu. Topluluk; silahlı kuvvetler ve silahlı devlet dışı aktörleri, eğitim tesislerini askeri amaçlı kullanmaktan vazgeçirme, saldırı riskini azaltma, meydana gelen saldırıların ve askeri amaçlı kullanımın etkilerini azaltma amacıyla alınabilecek somut önlemler konusunda rehberlik sunuyor.
Her Gün Ortalama 15 Çocuk Öldürüldü
Eğitime yönelik saldırılar üzerine diğer önemli bir çaba ise BM’den geldi. BM Genel Kurulu, 2020’de oy birliğiyle 9 Eylül tarihini “Uluslararası Eğitimi Saldırılardan Koruma Günü” olarak kabul etti. Okulları öğrenciler ve eğitimciler için güvenli yerler olarak korumanın önemine dair açık bir mesaj veren günle, insani acil durumlarda kaliteli eğitime erişimin uzun vadeli kalkınma hedeflerine katkıda bulunabileceği kabul ediliyor. Bu özel günle eğitim tesislerinin uluslararası hukukla uyumlu olarak koruma altına alınması vurgulanarak, UNESCO ve UNICEF’in de işbirliğiyle, çatışma altındaki ülkelerde yaşayan milyonlarca çocuğun karşılaştıkları zorluklar hakkında farkındalık yaratmak amaçlanıyor.
BM verilerine göre, 2023 yılında, 22 bin 557 çocuğa karşı işlenen 32 bin 990 ciddi insan hakkı ihlali yaşandı. 2023’te bu nedenle öldürülen çocuk sayısı ise doğrulanan sayılara göre 5 bin 301 oldu ve bu sayı, neredeyse her gün 15 çocuğun öldürüldüğü anlamına geldi. Sadece 2023 yılında milis silahlı güçlerle veya gruplarla bağlantılı olarak bulunan 10 bin 600’den fazla çocuğa koruma veya yeniden entegrasyon desteği sağlandı.
Filistin’de ve Ukrayna’da Eğitim Hayatı da Ağır Hasar Aldı
Eğitim hakkını koruma, eğitimin güvenliğini sağlama ve kriz dönemlerinde eğitim altyapısını destekleme konusunda çeşitli stratejiler geliştirmek amacıyla 2010’da kurulan ve halen aktif bir şekilde çalışma yürüten uluslararası bir örgüt olan Eğitimi Saldırılardan Koruma Küresel Koalisyonu (GCPEA), “Saldırı Altındaki Eğitim 2024” adlı raporunu yayımladı.
Rapora göre 2022 ve 2023 yıllarında, eğitime yönelik en yüksek saldırıların gerçekleştiği ülkeler Filistin, Ukrayna, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Myanmar oldu. Her bir ülkede, yüzlerce okul tehdit edildi, yağmalandı, yakıldı ya da hava saldırılarından etkilendi. Eğitime yönelik saldırılarda 2022 ve 2023 yıllarında Ukrayna, Sudan, Filistin, Suriye ve Nijerya’da, önceki iki yıla kıyasla artış görülürken, Mısır ve Kırgızistan yeni etkilenen ülkeler olarak kayda geçti.
Raporda toplam 30 ülkede okulların işgali söz konusu. Silahlı kuvvetler ve devlet dışı silahlı gruplar, okulları ve üniversiteleri üs, kışla, ateş noktası ve silah deposu gibi eğitim dışı amaçlarla kullanmak üzere giderek daha fazla işgal ederken, 2022 ve 2023 yıllarında eğitim tesislerinin askeri amaçlarla kullanımında da toplamda 1.000’den fazla vakaya ulaşıldı.
