Engelli Bireylere Yönelik Çaba Yetersiz Kaldı

Mevcut hızın devam etmesi durumunda, 2030 yılına kadar engelli bireylere yönelik Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na ulaşılamayacak. Birleşmiş Milletler’in 2024 Engellilik ve Kalkınma Raporu, dünya genelindeki engelli bireyler için belirlenen hedeflerin %30 gerisinde olduğumuzu ortaya koyuyor.

Dünya nüfusu giderek artarken, herhangi bir düzeyde “yeti yitimi”ne sahip, yani engelli bireylerin sayısı da azımsanamayacak bir orana sahip. Tahminen dünya çapında 1,3 milyar insan engelli konumunda yaşamını sürdürmeye çalışıyor ki, bu sayı, toplam dünya nüfusunun %16’sına, yani her altı kişiden birine denk geliyor.

Birleşmiş Milletler (BM) mevcut çarpıcı oranın gerçekliğinden yola çıkarak 1992 yılında 3 Aralık tarihini “Dünya Engelliler Günü” olarak kabul etti. Günle, engelli bireylerin temel insan hakları başta olmak üzere, eşit yurttaşlar olarak yaşamın her alanında bütünüyle etkin şekilde var olmalarına olanak sağlayacak düzenlemeleri ve uygulamaları teşvik etmeye çalışılıyor. Ayrıca engelli bireylerin siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel yaşamın her alanına katılımlarını sağlayarak elde edilebilecek kazanımlar konusunda farkındalık oluşturmak da hedefleniyor.

Engelli Bireyler Ortalama 20 Yıl Daha Az Yaşıyorlar

Dünya Engelliler Günü’nün 2024 teması “Engelli Bireylerin Liderliğini Güçlendirerek Kapsayıcı ve Sürdürülebilir Bir Gelecek” olarak belirlendi. Engelli bireylerin liderliği, küresel engelli hakları hareketinin sloganı olan “Bizim Hakkımızda Bizimle Konuşulmadan Hiçbir Şey Yapılamaz” ile simgeleniyor. Bu kavramsallaştırma, katılım, temsil ve dahil olma gibi temel gereksinimleri ifade ederken, engelli bireylerin yaşam koşullarını aktif bir şekilde şekillendirmelerini talep ediyor.

Engelli bireylerin liderliği bir yandan da küresel engelli gündeminin önceliklerinden birini oluşturuyor. Son yıllarda, engelli bireyler ve engelli bireylerin örgütleri, sadece kendi haklarını ve refahlarını ilerletmekle kalmayıp, aynı zamanda herkes için temel hizmetlere evrensel erişimi sağlamak gibi kapsayıcı kalkınmayı teşvik eden topluluk odaklı girişimlere de öncülük ediyor.

Ancak tüm bu çabalara rağmen engelli bireylerin toplumsal entegrasyonu konusunda küresel anlamda yeterince bir gelişme görülmüyor. Hâlâ engelli bireyler, engelli olmayanlara göre 20 yıl daha erken ölebiliyor. Ya da yine bu bireyler, depresyon, astım, diyabet, inme, obezite benzeri hastalıklara yakalanma riskini iki kat daha fazla taşıyor. Yine engelli bireyler sağlık alanında eşitsizlikler nedeniyle, ayrımcılık gibi olumsuzluklarla karşılaşmanın yanı sıra daha yoksul olarak eğitim ve istihdamdan da dışlanabiliyorlar.

2030 SKA’larında Yalnızca Beş Başlıkta İlerleme Kaydedildi

Öte yandan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na (SKA’lar) son altı yıl kala, BM’nin yayımladığı “2024 Engellilik ve Kalkınma Raporu”, dünya ölçeğinde engelli bireyler için konulan hedeflerin %30 gerisinde olduğumuzu gösteriyor. Hatta finansal kaynaklara erişim, sağlık hizmetleri ve engelli bireylerin afetler ve diğer acil durumlar karşısında dayanıklılığının artırılması gibi hedeflerde ilerleme durmuş ya da tersine gitmiş durumda.

Rapora göre 2030 SKA’larında engelli bireylere yönelik yalnızca şu beş göstergede ilerleme kaydedildi:

• Eğitimde eşit erişimle ilgili yasalarda yaşanan ilerleme,
• Erişilebilir biçimlerde afet erken uyarıları,
• Engelli bireyler için çevrimiçi hizmetler,
• Engelli bireyler için hükümet bakanlıkları,
• Engelli bireyleri dahil etme konusunda ikili yardımların izlenmesi.

Uçurum Sürüyor

Aynı raporda engelli bireyler ile engelli olmayan bireyler arasındaki uçurumun, özellikle gıda güvensizliği, sağlık hizmetleri ve enerjiye erişim gibi alanlarda devam ettiği belirtiliyor. Üstelik bu uçurum, engelli kadınlar, zihinsel ya da psikososyal engelli bireyler ve kırsal bölgelerde yaşayan engelli bireyler için daha da geniş bir boyutta sürüyor.

Mevcut gidişatla, dünya 2030 yılına kadar engelli bireyler için, onlarla ve onlara yönelik SKA’larına ulaşmayı başaramayacak. Hedeflere bağlı olarak, ilerlemenin 2 ila 65 kat daha hızlı olması gerekiyor. Bunun için de özellikle engelli bireyler için fiziksel çevrelerin ve sanal mecraların erişilebilir hale getirilmesi, ayrımcılıkla mücadele yasalarının kabul edilmesi, sosyal korumanın genişletilmesi, afetler ve acil durumlar sırasında tüm engelli bireylerin güvenliğinin sağlanması için önlemlerin uygulanması gerekiyor.