EkoIQ Editör
Avrupa Komisyonu tarafından geliştirilen ve milyonlarca kişiyi harekete geçirecek şekilde tasarlanan eylem planının temel hedefleri, 2050’ye kadar net sıfır seragazı salımı, kaynak kullanımsız bir ekonomik büyüme modeli ve hiçbir bölgeyi dışarıda bırakmamak olarak belirlendi.
Yazı: Aslı ATAKAN
1- İlk Açıklama: Avrupa Yeşil Mutabakatı Duyuruldu (Aralık 2019)
AB, 2019’da Paris Anlaşması kapsamında AB ekonomisinin iklim odaklı bir dönüşümünü hedefleyen Avrupa Yeşil Mutabakatı’nı açıkladı. Mutabakat, 2050 yılına kadar Avrupa ekonomisini iklim nötr hedefi için yeniden kurma taahhüdü olarak tanıtıldı. Avrupa Komisyonu tarafından geliştirilen ve milyonlarca kişiyi harekete geçirecek şekilde tasarlanan eylem planının temel hedefleri, 2050’ye kadar net sıfır seragazı salımı, kaynak kullanımsız bir ekonomik büyüme modeli ve hiçbir bölgeyi dışarıda bırakmamak olarak belirlendi.
2- “Yatırım Planı” Açıklandı (Ocak 2020)
Avrupa Yeşil Mutabakat’ın ilk sunumu 11 Aralık 2019’da gerçekleşti. Sonraki ay ise “Yatırım Planı” ve “Adil Geçiş Mekanizması” sunuldu. Yatırım Planı’nın, 2050 yılına kadar dünyadaki ilk iklim nötr blok olma sözünün gerçekleşebilmesi yönünde kamu yatırımlarını harekete geçirmeyi amaçladığı duyuruldu. Buna göre, en az 1 trilyon euroluk bir yatırımın gerçekleştirileceği fonların açılması şart kondu. Bu, AB bütçesinin iklim ve çevre eylemlerine bu zamana kadar ayırdığı en büyük bütçe oldu. Tüm bölge ve sektörlerin eşit katkıda bulunma zorunluluğu yerine, bazı bölgelerde çok daha büyük bir ekonomik ve sosyal değişim hedeflendi.
3- Adil Geçiş Mekanizması ve Fonu Kuruldu (Ocak 2020)
Adil Geçiş Mekanizması, yeşil bir ekonomiye geçişte kimseyi geride bırakmamak için hayata geçirildi. Sadece finansman değil, teknik destekler, sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri gibi tüm süreçlerin desteklenmesi planlandı. İşçilere yardım etmek, yeni girişimleri desteklemek ve bu alanda gerekli yatırımların gerçekleştirilmesi için gerekenler belirlendi. Yeşil Mutabakat’ın hedeflerine ulaşması için fosil yakıt ve karbon yoğun bölgelerde bölgesel ekonomilerin sekteye uğraması ihtimali düşünüldü. İklim nötr kapsamında 7,5 milyar euroluk bütçeyle Adil Geçiş Fonu oluşturuldu.
4- Avrupa İklim Yasası Önerisi Sunuldu (Mart 2020)
AB’yi 2050 yılına kadar iklim nötr hale getirme hedefini yasal olarak ortaya koyan Avrupa İklim Yasası, 4 Mart 2020’de öneri olarak sunuldu. Düzenli bir raporlamayla ilerlemeleri takip etmeyi ve buna uygun eylemleri düzenlemeyi amaçlayan yasaya göre, komisyon her beş yılda bir toplanarak iklim nötr hedefi konusundaki gelişmeleri değerlendirecek. Komisyon ayrıca, iklim nötr hedefiyle uyuşmayan faaliyetlerde bulunan üye devletlere tavsiyede bulunma yetkisine de sahip. Üye devletler ise bu tavsiyeleri dikkate almak veya gerekçeleri açıklamakla yükümlü.
5- Avrupa Sanayi Stratejisi Kabul Edildi (Mart 2020)
Yasa tasarısından bir hafta sonra, Avrupa Sanayi Stratejisi benimsenerek büyük, küçük ve yeni girişimler, araştırma merkezleri ve tedarikçiler için bir destek planı ortaya konuldu. Küçük ve orta ölçekli işletmeler için özel bir strateji belirlendi. Sürdürülebilir endüstriyi destekleyen yeni strateji belgesi kapsamında düşük karbonlu enerji üretimi için çeşitli önlemler alındı. Avrupa’ya büyük bir iç pazar hedefi konuldu. Böylece geniş bir mal ve hizmet hedeflenerek daha fazla istihdam fırsatı doğması amaçlandı.
6- Döngüsel Ekonomi Eylem Planı Önerildi (Mart 2020)
Avrupa Sanayi Stratejisi’nin kabulünün ertesi günü ise sürdürülebilir kaynak kullanımına odaklanan ve AB Yeşil Mutabakatı’nın yapıtaşlarından biri olarak düşünülen Döngüsel Ekonomi Eylem Planı önerildi. İş dünyasının katılımıyla geliştirilmesi düşünülen plan kapsamında döngüsel ekonomideki üretim ve tasarım gelişmelerine odaklanıldı. Plan, sürdürülebilir ürünlerin kullanımına, tüketicilere ürün hakkında daha fazla güven sağlanmasına, döngüsel ekonominin yüksek olduğu sektörlerin tercih edilmesine ve daha az israfa yönelik adımlar içeriyor.
7- Karbonsuz Bir Enerji Sektörü için AB Stratejileri Benimsendi (Temmuz 2020)
Temmuz 2020’de tamamen karbondan arındırılmış bir enerji sektörü için AB Stratejileri benimsendi. İlk olarak, rüzgar ve güneş enerjisi kullanılarak üretilen yenilenebilir hidrojenin geliştirilmesi amaçlandı. Yerel enerji kaynaklarını daha etkili kullanmak ve enerji verimliliğini artırmak için bir yol haritası sunuldu. Temiz yakıtlar teşvik edilerek, yenilenebilir ve düşük karbonlu yakıtlar için sınıflandırma önerildi. Ayrıca bir milyon elektrikli araç şarj noktası kurulması hedeflendi.
8- 2030 İklim Eylem Planı Sunuldu (Eylül 2020)
17 Eylül’de ise temiz ve yeşil yatırımları destekleyen 2030 İklim Eylemi Planı sunuldu. Plan, 2030 yılına kadar seragazı emisyonlarını %55 azaltma hedefini içeriyordu. Çalışmanın, önümüzdeki 10 yıl için iklim nötr hedefi sürecinde rehber olması amaçlandığı duyuruldu.
9- Avrupa İklim Paktı: Avrupa İklim Hareketinin Parçası Olmak için Bir Şans (Aralık 2020)
Avrupa Komisyonu insanları, toplulukları ve kuruluşları iklim eylemine katılmaya ve daha yeşil bir Avrupa inşa etmeye davet eden AB çapında bir girişim olan Avrupa İklim Paktı’nı 9 Aralık 2020’de başlattı. Avrupa Yeşil Mutabakatı’nın bir parçası olarak İklim Paktı, herkesin iklim krizi hakkında bilgi paylaşması, tartışması ve harekete geçmesi ve sürekli büyüyen Avrupa iklim hareketinin parçası olması için bir alan sunuyor. Komisyon insanları ve kuruluşları İklim Paktı Elçileri olmaya davet eden açık bir çağrı da başlattı. İklim Paktı Elçileri topluluklarını iklim eylemine dahil ederek, iklim eylemini bloğun her bölgesine yaymayı amaçlıyor.
10- Avrupa Pil İttifakı ile Sürdürülebilir ve Yüksek Performanslı Piller (2017 Ekim-2020 Aralık)
Avrupa Komisyonu taşımacılık, enerji ve endüstriyel uygulamalar için verimli pillere olan ihtiyacı karşılamak adına ilk olarak 2017’nin Ekim ayında Avrupa Pil İttifakı’nı kurdu. Ardından Komisyon, yeni Döngüsel Ekonomi Eylem Planı’nda açıklanan eylemler arasında ilk girişimini gerçekleştirerek, pillere ilişkin AB mevzuatının modernleştirilmesini teklif etti. Pillere olan talebin 2030’a kadar 14 kat artacak olması, pillerin çevresel etkilerini en aza indirme ihtiyacını doğuracağı gerçeğinden hareketle AB pazarındaki tüm pillerin sürdürülebilir, yüksek performanslı ve güvenilir hale getirilmesi amaçlandı. Mümkün olduğunca, çevreye en düşük zararla üretimleri amaçlandı. Bu amaçlar doğrultusunda zorunlu şartlar belirlendi. 1 Temmuz 2024’ten itibaren yalnız karbon ayakizi beyanı oluşturulmuş şarj edilebilir araç bataryalarının piyasaya sürülmesine karar verildi.
11- Yaratıcı Bir Girişim: Yeni Avrupa Bauhaus (2020 Eylül-2021 Ocak)
İlk olarak Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in 2020 Birliğin Durumu konuşmasında duyurduğu Yeni Avrupa Bauhaus projesinin tasarım aşaması, 8 Ocak 2021’de Avrupa Komisyonu tarafından başlatıldı. Projenin, pandemi sonrası Yeşil Mutabakat’ın desteklenmesi için tasarımı, sürdürülebilirliği, erişilebilirliği birleştirmesi amaçlandı. Günlük sorunlara çözüm bulması için yaratıcı bir girişim olarak değerlendirildi. Sanatçı, tasarımcı, mühendis, bilim insanı ve öğrenciler gibi konuyla ilgilenen herkes için öneri ve projelerini paylaşabilecekleri bir web sitesi tasarlandı.
12- Organik Eylem Planı, Sıfır Kirlilik Eylem Planı, Sürdürülebilir Mavi Ekonomi (Mart, Mayıs, Mayıs 2021)
25 Mart 2021’de Organik Eylem Planı, 12 Mayıs 2021’de Sıfır Kirlilik Eylem Planı, 17 Mayıs 2021’de Sürdürülebilir Mavi Ekonomi planları sunuldu. Organik Eylem Planı, 2030 yılına kadar AB’nin tarım arazilerinin en az %25’inde organik tarım yapılması ve organik su ürünleri yetiştiriciliğinde artış hedeflendi. Tarladan Sofraya Stratejisi altında ortaya konan planın üç adımda gerçekleşmesi öngörüldü: Tüketici güveni oluşturarak talebi canlandırmak, dönüşümü teşvik etmek ve sürdürülebilirlikte organik tarımın katkısını artırmak. Planda, adımlar için 23 farklı eylem belirlendi. Sıfır Kirlilik Eylem Planı, kirliliğin üstesinden gelmeye ve önlemeye yönelik tüm ilgili AB politikalarını kapsadı. Kirliliğin insan sağlığına ve doğaya büyük ölçüde zarar vermesi nedeniyle harekete geçildi. Yeni teknolojilerin, kirliliği azaltmada yardımcı olurken yeni iş sahalarının açılmasına da imkan sağlayacağı belirtildi. Sürdürülebilir Mavi Ekonomi Planı ise tüm AB sularında kapsayıcı bir iyileştirmeyi hedefliyor. 2012 tarihinde sunulan Mavi Büyüme bildirisinin yerini alan Plan, balıkçılık, su ürünleri yetiştiriciliği, kıyı turizmi, deniz taşımacılığı, liman faaliyetleri ve gemi inşası gibi faaliyetlerin iklim üzerindeki etkilerinin azaltılmasını hedefliyor.
13- RePowerEU: Fosil Yakıt Bağımlılığına Son! (Mart 2022)
8 Mart 2022’de RePowerEU programı tanıtıldı. Programın amacı, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra, 2030’dan önce Avrupa’nın Rus fosil yakıtlarına olan bağımlılığını ortadan kaldırmaktı. Hedef 2027 yılına kadar gaz ithalatını üçte iki oranında azaltmak olarak belirlendi. Bu program, Rus fosil yakıtlarına bağımlılığı azaltmanın yanı sıra diğer ülkelerden ithal edilecek fosil yakıtlara bağımlılığının da önüne geçerek net sıfır hedefini ulaşılabilir kılmayı amaçladı. Yenilenebilir enerjiye geçiş, enerji verimliliğinin artması ve enerji talebinin düşürülmesi de hedefler arasında. Böylece AB Enerji Tasarrufu Planı yapıldı. Yenilenebilir enerjinin artırılarak, AB’nin 2030 yılına kadar seragazı emisyonlarını %55 azaltması hedeflendi. Re- PowerEU paketinin, güvenlik, hayat pahalılığı, iklim krizi ve sağlık krizlerine çözüm sunmanın yanı sıra, Ukrayna’da devam eden savaşın finans kaynağını da kestiği düşünüldü. Kimi kesimlerce paket, barış ve enerji güvenliğini sağlamanın en etkin yolu olarak tanımlandı.
14- Doğa Koruma Paketi: Pestisitlere Son! (Haziran 2022)
22 Haziran 2022’de Doğa Koruma Paketi sunuldu. Avrupa çapında zarar gören nehirlerin, ormanların, otlakların, deniz ekosistemlerinin ve içlerinde barındırdıkları türlerin eski haline getirilmesi amaçlandı. Ayrıca pestisit kullanımının 2030’ a kadar yarı yarıya azaltılması hedeflendi. Doğal afetlerin etkisini azaltmak için çeşitli öneriler sunuldu. Doğa Koruma Paketi, biyolojik çeşitliliğin zarar görmesinin engellenmesinde önemli ve uygun maliyetli bir yatırım olarak görüldü. Bu doğrultuda ilk olarak zarar görmüş yaşam alanlarının %80’inin onarılmasını hedefleyen ilk mevzuat açıklandı. Yasal bağlayıcılık her üye devlet için geçerli oldu. Böylece, ilk etapta 2030’a kadar AB’nin kara ve deniz alanlarının en az %20’sinde yenileme çalışmaları gerçekleştirilmesine karar verildi. Nihai hedef ise 2050 yılına kadar restorasyona ihtiyaç duyan tüm ekosistemlerde benzer bir yol izlemek.
15- AB Yosun Girişimi ile Yeni Hedefler (Kasım 2022)
15 Kasım 2022’de, AB Yosun Girişimi ile yosun potansiyelinden tam olarak yararlanmak için daha düşük CO2 ve su kirliliği hedeflendi. Bu doğrultuda, deniz yosunu tarımı için en uygun alanların belirlenmesi, farkındalık artırıcı eylemlerin teşvik edilmesi, alglerdeki maksimum kirletici maddelerin saptanması ve alg sektöründeki yenilikçi KOBİ’lerin ve projelerin desteklenmesi önerileri kabul edildi. Alg sektöründe aktif olan kişi ve kuruluşların, önerilen eylemlerin uygulanmasında kilit bir noktada olmalarına karar verildi. 2027 yılı sonuna kadar önerilerin uygulanabilirliğine dair rapor hazırlanmasında ortak karar alındı. 2019’da da Avrupa Komisyonu, alglerle ilgili çeşitli girişimlerini desteklemişti.
16- Ambalaj Atıkları Yönetmeliği (Kasım 2022)
30 Kasım 2022’de duyurulan Ambalaj Atıkları Yönetmeliği atık tüketimine engel olmak amacıyla tasarlandı. Yeniden kullanılabilir paketleme, aşırı paketlemeyi önleme ve geridönüşüm için şeffaf etiketleme gibi öneriler sunuldu. Avrupa’nın geridönüşüm kapasitesinin artırılması planlandı. Ambalaj sektöründe 2050 yılına kadar iklim nötr hedefi konuldu. Bu doğrultuda şirketlerin, ürünlerinin belirli bir yüzdesini yeniden kullanılabilir veya yeniden doldurulabilirambalajlarda tüketicilere sunmasında anlaşmaya varıldı. Restoran ve kafelerde tek kullanımlık ambalajların yasaklanmasına, plastik şişeler ve alüminyum kutular için zorunlu depozito iade sistemlerinin oluşturulmasına karar verildi.
17- Net Sıfır Sanayi Yasası ile Enerji Geçişi Hızlanacak (Mart 2023)
16 Mart 2023’te Net Sıfır Sanayi Yasası, iklim nötr hedefinde enerji geçişini hızlı bir şekilde düzenleyecek ortamın yaratılması için teklif edildi. Mevzuatta, yenilenebilir enerjinin kullanımı ve depolanması, akaryakıt teknolojileri ve yakıtların karbonsuzlaştırma çalışmaları yer aldı. %40 oranında yerli üretime karar verildi. Net-Sıfır Strateji Projelerine öncelik verilmesi kararlaştırıldı. Net-Sıfır Sanayi Akademileri desteklendi. Yasanın net sıfır teknolojili üretimin dayanıklılığını artıracağı öngörüldü. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’e göre bu yasa, temiz enerji geçişi için gerekli olan işleyişi kolaylaştıracak. 2050 yılına kadar net sıfıra ulaşılması açısından hayati önem taşıyan sektörler için en iyi koşulları oluşturarak, rüzgar türbinleri, ısı pompaları, güneş panelleri, yenilenebilir hidrojen ve CO2 depolama gibi teknolojilerin kullanımını artıracak.
EKOIQ
