BM Ekonomik ve Sosyal Konseyi 2025 Ortaklık Forumu

Birleşmiş Milletler (BM) Ekonomik ve Sosyal Konseyi (ECOSOC) 2025 Ortaklık Forumu, 5 Şubat 2025’te, New York’taki BM Genel Merkezi’nde gerçekleştirildi. ECOSOC’ın yılın ilk önemli toplantısı olan Ortaklık Forumu’nda, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’ni hızlandırma konusunda ortaklıkların rolü ele alındı.

Sibel BÜLAY [email protected]

Birleşmiş Milletler (BM) Ekonomik ve Sosyal Konseyi (ECOSOC) 2025 Ortaklık Forumu, 5 Şubat 2025’te, New York’taki BM Genel Merkezi’nde, “Kimseyi geride bırakmamak için 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları için sürdürülebilir, kapsayıcı, bilime ve kanıta dayalı çözümler geliştirmek” temasıyla gerçekleştirildi. Forum’da, 2025 yılında sürdürülebilir kalkınmaya ilişkin üst düzey siyasi forumda (HLPF) gözden geçirilecek olan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ele alındı: Amaç 3 (Sağlık ve Kaliteli Yaşam), Amaç 5 (Toplumsal Cinsiyet Eşitliği), Amaç 8 (İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme), Amaç 14 (Sudaki Yaşam) ve Hedef 17 (Amaçlar için Ortaklıklar).

ECOSOC’ın yılın ilk önemli toplantısı olan Ortaklık Forumu’nda, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’ni hızlandırma konusunda ortaklıkların rolü ele alındı. Çok paydaşlı ortaklıklar amaçta birleşerek uzmanlıkları, kaynakları ve bakış açılarını bir araya getirerek çarpan etkisi yaratıyor. Sektörler arası işbirliği, veriye dayalı stratejilerden ve yenilikçi finansman modellerinden yararlanarak etkiyi güçlendiriyor; Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri konusunda ilerlemeyi hızlandırıyor.

Amaçlar için Ortaklıklar

Yukarıda da anlatıldığı üzere sürdürülebilir kalkınma gündeminin uygulanmasında çok paydaşlı ortaklıklar etkili oluyor. Bu ortaklıkların etkili olabilmesi için güven ve işbirliğini teşvik eden bir kültürün oluşturulması gerek. Ne yazık ki ortaklıkların yalnızca %12’si etkili olmak için gerekli yapı taşlarına sahip. Bunu aşmak için önerilen çözümler…

İşbirliği Kültürü

• Profesyonel işbirliği ve ortaklık kurma becerilerini geliştirecek eğitim olanaklarının geliştirilmesi.
• Tüm tarafların Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na yönelik ortak bir vizyon etrafında birleşmesi.
• İş dünyası, sivil toplum kuruluşları (STK) ve kamu sektörlerinin etkili işbirliği yapacak şekilde yapılandırılması.
• Risk almanın teşvik edilmesi; yenilikçi ve uzun vadeli çözümler geliştirilmesine olanak tanınması.
• Tarafsız kolaylaştırıcıların süreci yürütmesi (Tarafsız uzmanlar tarafından desteklenen ortaklıkların %73’ünün etkili olduğu görülmüştür).
• Şeffaflık, hesap verebilirlik ve açık iletişimin sağlanması.

Yerelleşme

• Fonların doğrudan yerel aktörlere aktarılmasını sağlayacak mekanizmalar geliştirilmel
• Her bölgenin ihtiyaçlarına ve koşullarına uygun ortaklık modelleri geliştirilmeli.
• Toplumsal kapsayıcılığı artırmak için kadınlar, gençler ve dezavantajlı grupların sesini yükseltecek mekanizmalar oluşturulmalı.

Finansman

• Uzun vadeli finansman sağlanmalı.
• Ortak fon havuzların oluşturulması için ortak ölçüm ve raporlama sistemleri benimsenmeli.
• Projelerin sadece kısa vadeli çıktıları değil, uzun vadeli toplumsal faydaları da ölçülmeli.
• Etki değerlendirme ve bilgi paylaşımı mekanizmaları geliştirilmeli.

Ortak Değer

• Mevcut kaynaklar kısıtlı. Ortak değer yaratma anlayışı yaygınlaştırılmalı.
• Paydaşlar arasında değer yaratma mekanizmaları daha iyi tanımlanmalı.
• Fon sağlayıcılar, işbirliklerinin toplam değeri artıracağını kabul etmeli ve bireysel kazanç odaklı yaklaşımdan uzaklaşmalı.

Farklı sektörlerden ve topluluklardan paydaşların işbirliği içinde çalışması, sürdürülebilir kalkınmanın önündeki en büyük zorlukları aşmada kritik bir rol oynuyor.  Kapsayıcılığın vurgulandığı çok paydaşlı ortaklıklar 2030 Gündemi’nin başarıya ulaşması için önceliklendirilmelidir.

SKA 3 Sağlık ve Kaliteli Yaşam

Sağlık, sürdürülebilir kalkınmanın hem ön koşulu hem de bir göstergesi. Sağlık sadece bireylerin iyi olmasıyla ilgili değil, aynı zamanda ekonomik kalkınma, toplumsal refah ve sürdürülebilir bir gelecek için de kritik bir faktör.  

• Sağlık tek başına ele alınamaz; temiz suya erişim, yeterli beslenme, barınma, eğitim ve toplumsal cinsiyet eşitliği gibi faktörlerle beraber ele alınmalı.
• Sağlık ekosisteminin ötesine geçen işbirlikleri kurulmalı. Farklı sektörlerin uzmanlık, kaynak ve gücünden yararlanarak etki maksimize edilmeli.
• Yeni teknolojiler ve inovasyon fırsatlarından yararlanılarak ortaklıklar genişletilmeli.
• Sağlık harcamalarına gider değil, yatırım olarak bakılmalı. Sağlığa yapılan yatırımlar, uzun vadede daha mutlu, yaşam kalitesi yüksek, daha üretken bir toplum ve daha güçlü bir ekonomi anlamına gelir.

SKA 5 Toplumsal Cinsiyet Eşitliği

İstatistikler önümüzde: 2024 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Toplumsal Cinsiyet Endeksi Raporu’na göre hiçbir ülke, BM’nin 2030 için belirlediği toplumsal cinsiyet eşitliği hedefine ulaşma yolunda değil.

2019 ila 2022 yılları arasında, bir milyardan fazla kadın ve kız çocuğunun yaşadıkları ülkelerin neredeyse %40’ında toplumsal cinsiyet eşitliğinde düşüş yaşandı. Bu gidişle çocuk evliliklerinin sona erdirilmesi 300 yıl alacak. Yasal korumadaki boşlukların kapatılması 286 yıl alacak. İş yerinde liderlikte eşit temsili sağlamak ise 140 yıl alacak.

Cinsiyet eşitliği saldırı altında ve ilerleme tersine dönüyor. Toplumsal cinsiyet eşitliği girişimlerine yönelik fonlar reddediliyor. Bu konu üzerinde çalışan ortaklıklar, daralan sivil alan, yetersiz finansman ve karar alma süreçlerine sınırlı erişim nedeniyle baskı altında kalıyor.

Diğer yandan çok paydaşlı ortaklıklar, toplumsal cinsiyet politikalarının Gelecek için Pakt; kalkınma, barış ve insan hakları platformlarına entegre edilmesinde kilit bir rol oynadı. Bu ortaklıklar, toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda ilerlemeyi hızlandırmış, özellikle yasal reformların teşvik edilmesi ve hizmetlere erişimin artırılması açısından önemli katkılar sundu.

Öneriler

• Toplumsal cinsiyet eşitliği bütüncül bir hedef olarak tanınmalı ve tüm kalkınma hedeflerine entegre edilmeli.
• Her yıl yapılan gözden geçirme süreçlerine (HLPF) dahil edilmeli.
• Toplumsal cinsiyet eşitliği politikaları yerelleştirilmeli ve bunun için gerekli finansman sağlanmalı.
• Kadınların katılımını desteklemek için çocuk bakımı, sağlık hizmetleri ve barınma gibi temel alanlara erişim sağlanmalı.
• Toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı bütçelemeye daha fazla yatırım yapılmalı.
• Mevcut sosyal ve ekonomik eşitsizlikler nedeniyle kadınların ve kız çocuklarının afetlerde ölme olasılığı erkeklere göre 14 kat daha fazla. Afet riskini azaltma alanlarına daha fazla yatırım yapılmalı.
• Toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı politikalar, uzun vadeli ve sürdürülebilir değişim sağlamak için veriye dayalı olmalı; yeterli kaynaklarla desteklenmeli ve seçim döngülerinin ötesinde kurumsallaştırılmalı.
• Kadın liderliğinin güçlendirilmesi, özellikle seçilmiş kadın temsilciler dahil olmak üzere küresel yönetişimin ve çok taraflı sistem reformlarının merkezine yerleştirilmeli.

SKA 8 İnsana Yakışır İş ve Ekonomik Büyüme

Bu hedef tüm Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın başarısı için kritik bir unsur. İstihdam yaratmak, yoksulluğu azaltmanın ve insanların yaşam standartlarını yükseltmenin en etkili yollarından biri. Dijital teknolojiler, yapay zeka ve inovasyon, ekonomik büyümeyi hızlandırma ve kapsayıcı bir iş gücü yaratma konusunda büyük bir potansiyele sahip. Ancak bu süreç altyapı eksiklikleri, dijital beceri yetersizliği ve yüksek maliyetlerden dolayı (özellikle gelişmekte olan ülkelerde) eşitsizliğin derinleşmesine neden olabilir. Geleceğin iş dünyası işçilerin haklarını, teknolojide gelişmeleri, iş dünyasının sürdürülebilirliğini ve ekonomik büyümeyi dengelemeli.

• İşletmelerin büyümesi teşvik edilirken çevresel sürdürülebilirliği, sosyal sorumluluğu ve refahı da gözeten düzenleyici çerçeveler oluşturulmalı.
• Küresel krizlere karşı esnek ve dayanıklı politikalar geliştirilerek iş gücü ve işletmeler korunmalı.
• Düzenleyici yükler azaltılarak işletmelerin büyümesi desteklenirken çevresel sürdürülebilirlik korunmalı.

Dijitalleşme

• Dijital kapsayıcılığı artırmak için altyapı yatırımları yapılmalı, teknolojik erişimde eşitsizlikler azaltılmalı.
• Yapay zeka politikaları, istihdamı destekleyecek şekilde düzenlenmeli.
• Mevcut eğitim sistemleri, hızla değişen iş gücü piyasalarına uyum sağlayacak şekilde güncellenmeli, özellikle dijital becerilere odaklanmalı.
• Yapay zeka ve ekonomik düzenlemeler sürdürülebilir işletmelerin gelişimini teşvik edecek şekilde uyarlanmalı.
• KOBİ’ler ve mikro işletmeler dijitalleşmeyle güçlendirilerek küresel pazarlara erişimi artırılmalı.

İşçi Hakları

• İş dünyasının sürdürülebilirliği ile çalışan hakları arasında adil bir denge kurulmalı.
• İşçi sendikaları, işverenler ve hükümetler arasında diyalog teşvik edilmeli; sendikal haklar, adil ücret politikaları ve güvenli çalışma koşulları garanti altına alınmalı.
• Dijital dönüşüm süreçlerinde işçi hakları korunmalı.
• Yapay zeka ve dijital araçlar çalışanların refahını artıracak şekilde adil ve sorumlu bir yaklaşımla kullanılmalı.
• Çalışanların hızla değişen meslek kapsamı karşısında yeniden beceri edinmeleri ve dijital yetkinliklerinin artırılması için yatırım yapılmalı.

SKA 8’in etkin bir şekilde uygulanması, sadece ekonomik büyümeyi desteklemekle kalmayacak, aynı zamanda sosyal istikrar, eşitlik ve sürdürülebilir kalkınmayı da güçlendirecektir.

SKA 14 Sudaki Yaşam

İklim değişikliğinin etkileri ve çevresel felaketlerle mücadelede bilimsel, geleneksel ve yerel bilginin paylaşımı, toplumların dayanıklılığını artırmak ve politika oluşturma süreçlerini iyileştirmek için kritik bir adım.

Öneriler

• Bilimsel, geleneksel ve yerel bilgi sistemleri entegre edilerek politika oluşturma süreçleri güçlendirilmeli.
• İklim değişikliği etkilerine karşı erken uyarı sistemleri kurulmalı, risk yönetimi stratejileri geliştirilmeli.
• Deniz biyoçeşitliliği korunmalı ve okyanus kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı sağlanmalı.
• Anahtar performans göstergeleri (KPIs) oluşturularak SKA 14’ün ilerleyişi düzenli olarak takip edilmeli.
• Sürdürülebilir balıkçılık uygulamaları teşvik edilmeli ve yasa dışı, kayıt dışı balıkçılıkla mücadele edilmeli.
• Yerel, bölgesel ve uluslararası düzeyde ortaklıklar artırılmalı.
• Okyanus bilimi, politika ve karar alma süreçlerinde eşit temsil sağlanmalı, özellikle okyanuslara en fazla bağımlı olan ülkelerin ulusal öncelikleri küresel politikalara yansıtılmalı.
• Deniz ekosistem yönetimi süreçleri, yerel halkların ve kıyı topluluklarının sesini içermeli.

SKA 14’ün başarıyla uygulanabilmesi, çok paydaşlı ortaklıkların işbirliğine; bilimsel ve özellikle yerel halkların ve kıyı topluluklarının sesini içeren veriye dayalı politika üretimine ve deniz ekosistemlerinin uzun vadeli korunmasına odaklanmayı gerektiriyor.

Toplantının amacı, hükümetler ve paydaşlar ile 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’nin uygulanmasını hızlandıracak işbirlikleri konusunda deneyim ve önerilerin paylaşımıydı. İncelemeler özellikle 2025 HLPF’de ele alınacak Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını’nı kapsıyordu.

ECOSOC Başkanı Bob Rae’in sözleriyle bitirmek istiyorum: “ECOSOC Ortaklık Forumu, 2025 yılı için kapsayıcı ve anlamlı bir başlangıç oldu. Bu forum, küresel işbirliğini güçlendirmek, yenilikçi çözümler üretmek ve Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’na ulaşmak için önemli bir platform sağlıyor. İleriye dönük olarak ortaklıkların daha etkili ve kapsayıcı olmaları konusunda değerli görüşler ve somut öneriler ortaya çıktı. Bu katkıların tümü, Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’nin hızlandırılmasında önemli adımların atılmasını sağlayacaktır.”