“Bu Vergi Olmasaydı Emisyonumuz %5-10 Daha Yüksek Olacaktı”

Kanada Ecofiscal Komisyonu Yöneticisi Dale Beugin, ülkelerin ekonomik anlamda büyürken emisyon oranlarını azaltabileceğini ve büyüme ile emisyon arasında seçim yapmak zorunda olmadığını belirtiyor.

 YAZI: Bulut BAGATIR

British Colombia’nın (BC) karbon vergisi, emisyonları düşürmek için en etkili politikalarından biri olarak örnek gösteriliyor. Bu başarıya nasıl ulaştınız?

Merkez sağ bir hükümet tarafından uygulamaya alındı. Kanada için sürpriz bir çıkıştı. Sol görüşlü hükümetler ik­lim eylemine vurgu yapıyorlardı ancak sürpriz bir şekilde muhafazakâr taraf pazara dayalı enstrümanlara güvenmek istedi. 2008’de süreç hızla başladı. Ta­sarlaması ve uygulaması çok kolaydı. Tüm gelirleri başlangıçta mevcut ver­gileri azaltmak için kullandılar. Bireysel ve kurumsal vergileri azalttılar. Düşük gelirli haneleri göz önüne alarak iler­lemek istediler. Ardından gelen ilk se­çimde bu vergi bir anlamda test edildi. Merkez sol bu vergi ile mücadele etti ve karşı geldi. Her şeye vergi getirildi­ğini söylediler ve vergilerin azaltılması çerçevesinde bir kampanya yürüttüler. Ancak kaybettiler. Şimdi elimizde 10 yıllık bir veri var. Eğer bu vergi olma­saydı emisyon rakamları %5-10 arasın­da daha yüksek olacaktı. BC ekonomisi güçlü bir şekilde yoluna devam ediyor.

Fransız hükümetinin “Sarı Yelekliler” olayında hataları neler?

Fransa politikalarında uzman değilim. Ancak bu protestoların sadece iklim politikaları, karbon veya gaz fiyatları ile alakalı olduğunu düşünmek bir hata. Bu protestoların ardında eşitsizlik yatıyor. Zengin yoksula karşı gibi bir eş­leşme bulunuyor. Gaz ve dizel yakıtla­rın yükselen fiyatlarını karşılayamayan aileleri cezalandırmak gibi bir durum var. Bu da beni BC ve Fransa arasında­ki ayrışmanın, elde edilen gelirin farklı şekillerde kullanılmasından geldiğini düşünmeye itiyor. Fransa’da vergiden elde edilen gelir genel gelir kullanımı­na aktırılırken BC’de bu gelirin yasalar­la insanlara ve şirketlere aktarılmasına hükmedildi. BC’de ekonomistler, kar­bon vergisinin düşük gelirli haneler için adaletli olup olmadığını hesaplamak adına oldukça iyi analizler yaptılar ve bunun regresif değil ilerici bir politika olduğuna kanaat getirdiler.

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler­de karbon vergisi uygulamasını hayata geçirmek zor bir iş mi?

Karbon vergisi veya bir kombinasyon diğer yaklaşımlardan daha ucuza mal olacaktır. Bunu regüle edecekseniz, özel teknolojiler ve sonuçlar talep et­meniz gerekecek ve bu daha fazla masraf demek. Eğer buna destek vere­cekseniz, insanlara ödeme yapmak için kamu parasını kullanacaksınız ve bu da yeni masraflara neden olacak. Gelişen ekonomiler merdiveni tırmanmaya ve ekonomilerini büyütmeye çalışırken emisyon oranlarını da düşürmek isti­yorlar. Peki bunu yaparken neden daha fazla masraf getirecek bir politika yeri­ne daha az maliyetli bir politikaya gü­venmesinler? Buradaki seçenek, o ge­liri nasıl kullanacağınızdır. Sermayeyi çekmeye başlamak veya vergileri aileler için kolaylaştırmak amacıyla vergileri azaltabilirsiniz. Karbon fiyatlandırma­sından elde edilecek gelir aynı zaman­da ilerleme yoluna da yardımcı olabilir.

Büyüme odaklı bir dünyada yaşıyo­ruz. Vergi kaydırılması böyle bir dün­yada neler vadedebilir?

Konu en azından iklim değişikliğine gelince sorun büyüme değil, emisyon­ların maliyeti. BC’de emisyon oranları olması gerekenden daha düşük ancak büyüme hâlâ daha çok güçlü. Yani bü­yümeyi veya emisyonu seçmek zorunda değilsiniz. Büyürken emisyon oranları­nız da düşebilir.

Vergi kaydırılması, Paris Anlaşması çerçevesinde, NDC hedeflerine kat­kıda bulunabilir mi?

Evet, kesinlikle yardımcı olabileceği­ne inanıyorum. Bu tamamen kapsam ile alakalı. Karbonu ne kadar fiyat­landırıyorsunuz? Yüksek bir fiyat mı koydunuz? Sıkı ve agresif bir emisyon ticaret sistemi mi kurdunuz? Bu politi­kaların hepsini neredeyse bütün emis­yonlarınıza uyguluyor musunuz? Bazı emisyonlarınıza ufak bir fiyatlandırma uyguluyorsanız çok uzun bir yol kat edemezsiniz. NDC hedeflerine ulaş­mak için harekete geçirecek geniş kap­samlı bir fiyatlandırma gerekiyor.