Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) Çevre ve Vergi Birimi Başkanı Kurt Van Dender, çevre vergilerinin mevcut durumda çevre ve vergi politikası bakış açılarında gerekli şekilde kullanılmadığını, vergi ve çevre politikası arasındaki sinerjinin çevresel vergi reformundaki ivmeyi artırmak için daha fazla kullanılması gerektiğini söylüyor.
YAZI: Bulut BAGATIR
Verginin işgücünden kaynak kullanımına kaydırılmasını başaran veya bu geçişin başında olan ülkelerin yaşadığı/yaşayacağı temel zorluklar nelerdir? Böyle bir durumda hükümetler, şirketler ve insanlar nasıl ikna edilebilir?
Buradaki en büyük zorluk, oy verenleri, verginin işgücünden kaynak kullanımına kaydırılması ile (çevresel temizlikten kirliliğe) kendi vergi yüklerinde büyük bir artış yaşanmayacağına ikna etmekte. Vergi mükellefleri özellikle vergi ödemekten başka alternatifleri olmadıklarında vergi artışlarına öfke duyarlar. Örneğin, aynı Fransa’da olduğu gibi, işe giderken araba kullanmak zorunda olan veya bunun yerini alabilecek hızlı bir çözüm bulamayan kişiler yüksek akaryakıt vergilerini güçlü bir şekilde protesto edebilirler. Çözüm, oranları düşürmek değil, “kirleticiler” üzerindeki yüksek vergileri transferlerle veya vergi indirimleriyle birleştirmek, böylece en azından en çok etkilenen haneler veya işletmelere düşen yük bir miktar hafifletilebilir. Daha iyi bir ifadeyle, daha yüksek çevre vergileri için destek oluşturmanın temel “ikna” mekanizması, akıllı gelir (smart revenue) kullanımıdır. Bunu da, hükümetlere derin bir güvenin duyulduğu yerlerde yapmak daha kolaydır.
Büyüme odaklı bir dünyada yaşıyoruz. Vergilerin, işgücünden azaltılıp kaynaklar üzerinde artırılması, yani “vergi kaydırılması” (Tax shifting) böyle bir dünyada neler vaat edebilir? Nasıl yararlar sağlayabilir?
Bunların çoğu, yüksek çevresel vergilerin getirildiği vergi sisteminin özelliklerine bağlıdır. Ancak çoğu durumda, vergileri daha büyüme odaklı hale getiren bir reformu finanse etmek için çevresel vergilerden elde edilen ekstra geliri kullanmak mümkündür.
Döngüsel ekonomi için vergi reformunu uygulamak neden gerekli?
Vergilendirme, tercih edilen bir çevresel politika enstrümanı, çünkü kirliliği diğerlerine göre daha düşük maliyetle azaltır ve teknoloji düzenlemesi, minimum verimlilik standartları, ürün yasakları gibi daha kuralcı politikalara sahiptir. Çevre politikasının daha iddialı hale gelmesi nedeniyle belirli bir “birim çaba” ile daha fazla sonuç almak önemlidir.
Vergi kaydırılması konseptinin momentum kazandığını düşünüyor musunuz?
Mevcut toplumların karşı karşıya kaldığı çevresel zorluklar hakkındaki farkındalığın ve çevre vergilerinin dengeli bir vergi karmasına yapabileceği katkıya olan ilginin artması nedeniyle çevre vergilerine olan ilgi de artıyor. Çevre vergileri mevcut durumda çevre ve vergi politikası bakış açılarında gerekli şekilde kullanılmıyor. Vergi ve çevre politikası arasındaki sinerji, çevresel vergi reformundaki ivmeyi artırmak için daha fazla kullanılmalı.
Vergi kaydırılmasının tüketici davranışları üzerindeki etkisi ne olur?
Vergiler genellikle fiyat artışlarına neden olur (üretici rantının yerini aldıkları durumlar dışında -ki bu durumda mükemmel bir gelir artırma aracıdır). Fiyat artışları tüketimi, bu nedenle de çevresel etkileri azaltır. Bu, çevresel vergilerin temel gerekçesidir (bazen yeşil harcamalar için gelir artırmak olduğu da düşünülebilir).
Vergi kaydırılması, Paris Anlaşması çerçevesinde, NDC hedeflerine katkıda bulunabilir mi?
Karbon vergileri, NDC hedeflerine ulaşmaya kesinlikle katkıda bulunabilir (ancak kendi başlarına yeterli değillerdir) ve biraz önce belirttiğim gibi bu hedeflere mümkün olan en düşük maliyetle ulaşmamıza yardımcı olacaklardır. Ancak karbon vergilerinin çok az kullanıldığını biliyoruz. Buradaki bulgularımızın bir özetini görmek için, OECD’nin Effective Carbon Rates 2018 çalışmasına bakabilirsiniz. https://www.oecd.org/tax/tax-policy/effective-carbon-rates-2018-brochure.pdf
Fransız hükümetinin, “Sarı Yelekliler” olarak adlandırılan büyük protestoları tetikleyen hataları nelerdi sizce? Karbon vergisini doğru bir şekilde uygulamak için neler yapılmalıydı?
“Hatalara” işaret etmemeyi tercih ediyoruz, çünkü yapıldığı sırada doğru görünen seçimler hâlâ kötü sonuçlara yol açabiliyor. İleriye dönük olarak, yalnızca karbon vergisinin artması ile ilgili değil, eşlik eden önlemlere (transferler, karbon vergilerinin geniş vergi reformlarına dahil edilmesi) ve tüm reform hakkında iletişim ve istişareye açıklık gösterilmesine daha fazla önem verilebilir.
Üçüncü dünya ülkelerinde vergi sistemlerinin dönüşümünün uygulanmasının zor olduğunu düşünüyor musunuz?
Dönüşüm her yerde zor. Ancak, vergi sistemlerinin gelişiminin erken aşamalarında çevresel vergilere odaklanmak için iyi nedenler var. Çevre vergileri, yönetilmesi kolay olan ve kayıt dışı ekonomiden gelir elde edilmesine yardımcı olan tüketim vergileri şeklini alır. Ek olarak, yüksek çevresel vergi geliri, gelişmiş ekonomilerde olduğu gibi sağlıklı bir vergi karmasına katkıda bulunur ve bu, uzun vadede büyüme potansiyeli oluşturmaya destek olur. Çevresel vergilerin erken kullanılması, ileri düzey ekonomilerde de görüldüğü gibi, vergi sistemlerinin iyileştirilmesinde yaşanan zorlukların önlenmesine yardımcı olabilir.
About Post Author
