Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi, seracılığın yeni bir ekonomik alan olarak geliştiği yerlerden biri. Tendürek, Nemrut ve Süphan Dağları gibi aktif volkanik dağların olduğu bölgede bulunan jeotermal kaynaklar küçük çaplı olarak ısıtmada kullanılıyorken Tarım Bakanlığı’nın da desteğiyle Ağrı, Bitlis, Van’ın kuzey ilçeleri ve Iğdır’ın belirli bölgelerinde jeotermal enerjinin varlığı ve kullanılmasıyla seracılık önem kazanmaya başladı.
YAZI: Şenol BALİ
Ekonominin her geçen gün gerilediği, işsizlik ve göçün arttığı Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi’nde ülke ekonomisine katma değer katabilecek yeni bir ekonomik kalkınma modeli uygulanmaya başlandı. Jeotermal kaynakların yoğun olduğu Ağrı, Van ve Bitlis gibi kentlerde jeotermal kaynaklarla ısıtılan seralar kuruluyor. Sayısı her geçen gün artan ve birçok kişi için istihdam merkezi olan bu seralarda üretilen ürünler ise ülkenin birçok kentine gönderiliyor.
Seracılık, modern tarım teknolojileri kullanılarak jeotermal enerji potansiyeline sahip alanlarda olumsuz iklim koşullarının kısmen kontrol altına alınması amacıyla yapılıyor. Türkiye’de başta Afyon olmak üzere Akdeniz ve Ege kıyıları bu enerji kaynağı için önemli bir role sahip. Bu bölgeler dışında son yıllarda seracılığın yeni bir ekonomik alan olarak geliştiği yerlerden biri de jeotermal kaynakların güçlü bir potansiyel taşıdığı Kuzey Doğu Anadolu Bölgesi. Tendürek, Nemrut ve Süphan Dağları gibi aktif volkanik dağların olduğu bölgede bulunan jeotermal kaynaklar küçük çaplı olarak ısıtmada kullanılıyorken Tarım Bakanlığı’nın da desteğiyle Ağrı, Bitlis, Van’ın kuzey ilçeleri ve Iğdır’ın belirli bölgelerinde jeotermal enerjinin varlığı ve kullanılmasıyla seracılık önem kazanmaya başladı. Öyle ki Ağrı’nın Diyadin ilçesi ile Van’ın Çaldıran ilçesinde Tarım Bakanlığı’yla ortaklaşa yürütülen Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sera Bölgesi (TDİOSB) projesiyle kurulan seralarda üretim devam ediyor. Jeolojik yapısından dolayı sıcak su kaynaklarının çok olması ve ulaşım kolaylığı gibi avantajlar neticesinde söz konusu bölgede son yıllarda sera yatırımları artıyor. Seralarda üretilen ürünler ise genellikle iç pazarda tüketiliyor.
Yeni Bir Tarımsal Kalkınma Modeli
Önemli bir işsizlik sorunu yaşayan ve her geçen gün gençlerin terk ettiği bir bölgeye dönüşen bu kentlerde yenilenebilir enerji ile yapılan yatırımlar yeni bir tarımsal kalkınma modeli olarak görülüyor. Ancak uzmanlara göre hâlâ bölgede enerji keşif çalışmaları tam olarak yapılmamış ve tesisleşmeler yeterli değil. Öyle ki Jeotermal kaynakların; elektrik enerjisi üretimi, merkezi ısıtma/soğutma, sera ısıtma, endüstride proses-kurutma işlemleri, kimyasal madde ile minerallerin üretimi ve termal turizm gibi birçok alanda kullanılabildiği biliniyor.
Yaşanan iklim krizi ve artan maliyetler karşısında jeotermal kaynakların, seracılık olmak üzere diğer üretim alanlarında daha fazla kullanılmasının ekonomik kalkınmayı doğrudan etkileyeceği savunuluyor. Hayata geçirilen Sera Organize Sanayi Bölgesi Projeleri ile de ekonomik yönden bölgenin kalkınmasına katkı sunulacağı, ülke ekonomisine katma değer katacağı, işsizliği azaltma noktasında önemli bir role sahip olacağı ve jeotermal kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasının sağlanacağı aktarılıyor.
Bölgenin taşıdığı jeotermal potansiyelini ve bu kaynakların ekonomik geri dönüşü hakkında değerlendirmede bulunan Ağrı Doğubeyazıt İşadamları Derneği Başkanı Mehmet Nuri Taşdemir, bölgede var olan potansiyel karşısında yatırımların yeterli yapılmadığını belirtiyor. “Ağrı, Van ve Iğdır’da tespit edilmiş ancak enerjiye dönüştürülmemiş onlarca sıcak su kaynağı var. Devletin daha çok teşvik etmesi lazım” sözlerini kullanan Taşdemir, “Bölgedeki suların sıcaklık seviyesi 78 derece dolaylarında. Neden burada diğer bölgelere benzer tesisler yapılmıyor?” diyor.
“Hem Ekonomik Hem de Ekolojik”
Taşdemir, Tendürek Dağı’nın hâlâ aktif bir volkan olmasının önemli kaynaklar oluşturduğunu söylüyor. “Henüz sönmemiş bir yanardağ olan Tendürek Dağı’nın yakınlarındaki bölgeler jeotermal kaynakları açısından çok zengin. Yine yakınlarda Süphan Dağı var. Ağrı’nın Diyadin ilçesi, Iğdır’ın bazı bölgeleri ile Van’ın Erciş ve Çaldıran ilçeleri yine bu potansiyeli taşıyor. 1998 yılında yapılan bir tesisle Diyadin ilçesinde bulunan jeotermal kaynaklar 210 metreyi bulan sondajla çıkarılıp Diyadin ilçesine gönderiliyor. Bölgedeki sıcak su 210 metre derinliğinde çıkarılıyor ancak yeterli tesisleşmeyle beraber bu 400 metreye çıkarılsa buhar enerjisi bile elde edilebilir. Elektrik üretimi için de yeterli bir bant. Elektriğin bu şekilde üretilmesi hem daha ekonomik hem de daha ekolojik olur. Çevreye zararı olmayan ve maliyeti az olan bu enerji kaynağından daha fazla faydalanmalı.”
“Jeotermal Kaynaklar Tarımdan Turizme Birçok Sektöre Can Suyu Olur”
“Yine jeotermal sularından dolayı bölgede seracılık da gelişmeye başladı. Birçok yerde sera bölgeleri kurulmuş ve jeotermal atık sularıyla sulaması yapılan seralarda domatesin yanı sıra canlı çiçekler yetiştiriliyor. Keza bölgedeki otellerde de kullanılıyor. Yani yalnızca ısınmaya değil, tarım ve turizme de can suyu oluyor bu enerji. Keza sağlık turizminde de önemli bir mesafe kaydeder. En nihayetinde buraya yapılacak yatırımlar, doğanın korunmasıyla beraber ticari bir kalkınmanın koşulunu oluşturmuş olacak” ifadesini kullanan Taşdemir, Jeotermal kaynaklarının tarım için can suyu olabileceğini belirtiyor.
“Jeotermale Dayalı Turizm ve Tarım Gelişirse Ekonomi Rahatlayacak”
Ağrı’nın Diyadin ilçesine bağlı Davutköy’de ikamet eden Kahraman Özel, jeotermal kaynaklardan yararlanılması durumunda bölgedeki ekonominin rahatlayacağını aktarıyor. Şunları söylüyor Özel: “İlçemiz jeotermal açısından çok zengin ancak yatırımlar çok az. Sermaye buraya gelmiyor. Bu konuda devletin yatırım yapması veya teşvik etmesi lazım. Bölge gençlerinin %80’i inşaatlarda çalışıyor. Turizm, tarım veya başka alanlar gelişirse ekonomi rahatlayacak. O zaman neden gidelim?”
Ağrı’nın Diyadin ilçesindeki jeotermal kaynaklardan biri. İlçedeki kaplıcalar hem ısıtmada hem de sağlık turizminde kullanılıyorErciş İlçesinde Tarıma Dayalı İhtisas Sera Kuruldu
Ağrı’nın Diyadin ve Van’ın Çaldıran ilçesinin yanı sıra Kuzey Doğu Anadolu’nun önemli bir jeotermal kaynağı da Van’ın Erciş ilçesinde bulunuyor. Henüz bir tesisleşmenin yapılmadığı kaplıcalar her yıl binlerce sağlık turisti tarafından ziyaret ediliyor. 2020 yılında Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2020 Yılı Cazibe Merkezlerini Destekleme Programı (CMDP) kapsamında, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA) koordinasyonunda hazırlanan; Van Erciş Tarıma Dayalı İhtisas Sera OSB (TDİSOSB) Jeotermal Kaynak Sondaj ve Sıcak Su İletim Hattı Fizibilite Projesi’ne imza atıldı. Çalışma doğrultusunda önemli bir jeotermal kaynak taşıyan ilçedeki Zilan Vadisi’nde bulunan birçok alanda yapılacak sera kurulum çalışmalarında sona gelindiği açıklandı.
About Post Author
