EKOIQ
29 Eylül “Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü” olarak kabul ediliyor. Küresel anlamda her gün 1 milyardan fazla öğün israf edilirken bu durum küresel gıda krizini daha da kötüleştiriyor ve gıda güvensizliğine yol açıyor. “Açlık çeken insan sayısının 2014 yılından bu yana arttığı” dünyamızda, günün 2024 teması “erişilebilir iklim finansmanında önemli bir artışa ihtiyaç duyulduğuna” dikkat çekiyor.
Dünya, herkesi besleyecek kadar gıda üretmesine karşın milyonlarca insan açlık ve yetersiz beslenmeden muzdarip. Gıda kaybı ve israfı, tüketim için mevcut olan gıda miktarını azaltarak bu sorunu daha da kötüleştiriyor ve gıda güvensizliğine yol açıyor. En besleyici gıdalardan bazıları; taze ürünler, balık ve hayvansal ürünler gibi yüksek oranda bozulabilen ürünler olduğundan yüksek seviyelerde gıda kaybı söz konusu oluyor.
Gıda kaybı ve israfı, gıda sistemlerimizin sürdürülebilirliğini zayıflatıyor. Gıdada kayıp ve israf gerçekleştiğinde üretim için kullanılan su, arazi, enerji ve kaynaklar da israf ediliyor. Tüm bu atıkların çöp sahalarına atılması seragazı emisyonlarına yol açarak iklim değişikliğinin etkilerini ağırlaştırıyor. Atıklar toplam tarımsal gıda sistemi emisyonlarının %8 ila %10 arasındaki kısmını oluşturuyor. Ayrıca gıda kaybı ve israfı, gıda güvenliğini ve arzını da olumsuz etkileyerek gıda fiyatlarının artmasına da neden oluyor.
Tahmini olarak 735 milyon insanın açlık çektiği bir dünyada, haneler her gün yenilebilir gıdadan oluşan 1 milyardan fazla öğünü israf ederken bu miktar açlık çeken herkes için günde ortalama 1,3 öğüne tekabül ediyor.
Küresel olarak üretilen gıdanın yaklaşık %13,2’si üretim süreci ile satış süreci arasında, toplam küresel gıda üretiminin ise yaklaşık %19’u hanelerde, gıda hizmetinde ve perakendede israf ediliyor.
Gıda Üretimine İklim Dostu Finansman Şart
2019 yılında Birleşmiş Milletler (BM), 29 Eylül tarihini “Uluslararası Gıda Kaybı ve İsrafı Farkındalık Günü” olarak kabul etti. Sürdürülebilir gıda üretiminin gıda güvenliğine ve beslenmeye sunduğu katkıdan yola çıkan gün, gıda kayıplarını ve israfını azaltmanın önemine vurgu yapıyor.
“Açlık çeken insan sayısının 2014 yılından bu yana arttığı” bir dünyada günün 2024 teması “Gıda Kaybı ve İsrafını Azaltma için İklim Finansmanı” olarak belirlendi. Tema, gıda kaybı ve israfını azaltmak için projelerin ve programların finansmanını iyileştirmek amacıyla, erişilebilir iklim finansmanında önemli bir artışa ihtiyaç duyulduğuna dikkat çekiyor. Gıdada israfı azaltmaya yönelik yatırımlar; gıda güvenliğini iyileştirmeye, seragazı emisyonlarını azaltmaya, sağlıklı diyetleri desteklemeye ve gıda temininde iklimin tehdit etmediği bir geleceğe katkıda bulunmaya yardımcı oluyor. Yine temayla gıdaya ait değer zincirini oluşturan paydaşları iklim dostu bir finansmanla desteklemenin önemine vurgu yapmakla birlikte böylelikle seragazı emisyonlarını azaltma ve dayanıklılık oluşturmada önemli ek etkilere ulaşılabileceği de ifade ediliyor.
Bütüncül Bir Plan Gerekli
İsrafa son vermeye yönelik olarak hükümetlerin, sivil toplum kuruluşlarının (STK), şehirlerin ve bireylerin entegre bir şekilde hareket etmesi gerekiyor. Bu bağlamda öncelikli olarak hükümetlerin, ulusal tarımsal gıda sistemlerini sağlıklı diyetler ve doğal kaynak tabanını destekleyen sürdürülebilir tarımsal gıda sistemleri lehine dönüştürme taahhüdünde bulunmaları gerekiyor. Taahhütlere ek olarak da Paris Anlaşması’na yönelik “Ulusal Belirlenmiş Katkılar” (NDC’ler) içinde gıda kaybı ve gıda israfını entegre ederek iklim hedeflerini yükseltmeleri gerekiyor.
İsraf konusunda şehirlere de büyük bir rol düşüyor. İsraf edilen gıdayı azaltarak, şehirler belediye atık yönetimi maliyetlerini dengeleyebilir ve iklim ile sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşabilirler. Artan gıdaları kurtararak, gıda eksikliklerini giderebilir ve gıda atıklarını geri dönüştürerek çöplüklere giden miktarı minimize edebilir. Şehirler ayrıca yeşil kamu alımları, gıda israfı olmayan kamu kantinleri veya belediye pazarları kurarak gıda kaybı ve israfını azaltma faaliyetlerine yatırımı da teşvik edebilir.
Tüm bunlara ilaveten bireyler de bazı tüketim alışkanlıklarını değiştirerek gıda israfını ve atıklarını önlemeye katkı sunabilir. Gıdaları optimal şekilde saklamak, son kullanma tarihlerinin farkında olmak, artan yemekleri başkalarıyla paylaşmak, gıda bağışında bulunmak ve kalan gıda atıklarını ve yenmez kısımları kompostlamak bireysel olarak yapılabileceklerden bazıları.
