İsraf Artıyor, Atık Krizi Büyüyor

Türkiye’nin sunduğu önergeyi 105 ülkenin daha desteklemesiyle birlikte Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 14 Aralık 2022’de 30 Mart’ın her yıl Uluslararası Sıfır Atık Günü olarak ilan edilmesine ilişkin kararı onayladı. Uluslararası Sıfır Atık Günü, sürdürülebilir tüketim ve üretim modellerini teşvik etmeyi, döngüsel ekonomiye doğru yönelmeyi ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın ilerlemesine katkıda bulunmayı hedefliyor.

Atık sektörü; iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı ve kirlilikten oluşan üçlü gezegen krizini önemli ölçüde büyütüyor. Birleşmiş Milletler Habitat’ın yayımladığı “Kentleri Dayanıklı Bir Gezegen için SKA 11’i Kurtarmak” raporuna göre, insanlık yılda yaklaşık 2,24 milyar ton evsel katı atık üretiyor ve bunun yalnızca %61-62’si kontrollü tesislerde yönetiliyor. Her yıl yaklaşık 931 milyon ton gıda ise kayboluyor veya israf ediliyor. Yaklaşık 14 milyon ton plastiğin atık su sistemlerine karıştığı biliniyor.

Yılda Yaklaşık 1,24 milyar ton Evsel Katı Atık Ortaya Çıkıyor

Evler, küçük işletmeler ve kamu hizmetleri her yıl ambalaj ve elektronikten plastik ve gıdaya kadar yaklaşık 2,24 milyar ton evsel katı atık ortaya çıkarıyor. Atık krizi özellikle kentli yoksulları, kadınları ve gençleri orantısız bir şekilde etkilerken günümüzde. 2,7 milyar insan katı atık toplama olanağından yoksun. Evsel katı atıklar yeterli oranda tesislerde yönetilmezken küresel atık hizmetleri mevcut sorunu çözebilecek donanıma sahip değil.

Uluslararası Sıfır Atık Günü, sürdürülebilir tüketim ve üretim modellerini teşvik etmeyi, döngüsel ekonomiye doğru yönelmeyi ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın ilerlemesine katkıda bulunmayı hedefliyor. Ayrıca israfın azaltılması konusundaki bireysel ve kolektif sorumluluğa da dikkat çekiyor.

2030 Gündemi ve Sıfır Atık Anlayışı

Sıfır atık anlayışı; SKA 11 ve SKA 12 de dahil olmak üzere 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi’ndeki tüm hedeflerin ilerlemesine yardımcı olabilir. Gıda kaybı ve atığından doğal ve elektronik atıklara kadar geniş bir kapsamda tüm atık türleri birer kaynak olarak görülebilir.

2024 Uluslararası Sıfır Atık Günü’nün bu yıl ikincisi gerçekleştiriliyor. Sıfır atık girişimlerinin öneminin vurgulandığı günde, küresel atık yönetimi uygulamalarını güçlendirmenin gerekliliğinin altı çiziliyor. Yanı sıra sürdürülebilir üretim ve tüketim alışkanlıklarının önemine de dikkat çekiliyor.

Sıfır Atık için Neler Yapılabilir?

Sıfır atık ve daha sağlıklı bir gezegen için toplama, geridönüşüm ve sağlıklı atık yönetimi iyileştirilmeli ve atıklar birer kaynak olarak değerlendirilmeli. Atık üretimi azaltılmalı, kaynaklar mümkün olduğunca yeniden kullanılmalı veya geri kazanılmalı. Ürünler dayanıklı, daha az ve düşük zarara yol açacak malzemelerden tasarlanmalı. Hava, kara ve su kirliliğini azaltacak çözümlere öncelik verilmeli. Değerli ve sınırlı doğal kaynakların tüketilmesi azaltılmalı. Tüketiciler tüketim alışkanlıklarını değiştirmeli. Sıfır atık anlayışını benimsemiş bir topluma ulaşabilmek için hükümetler, topluluklar, endüstriler ve diğer paydaşlar her düzeyde eyleme geçmeli. Sıfır atık konusunda finansman ve politika oluşturma süreçleri iyileştirilmeli.