Kadınlara iş; çevreye soluk: çöp(m) adam

Geri dönüşüm ve çevre bilincinin artırılmasını amaçlayan Çöp(m)adam Projesiyle Türkiye’nin farklı bölgelerindeki ev kadınları hem atık ambalajdan modern çantalar üretiyor, hem de iş hayatında aktif rol alıyorlar.
Yazı: Melih ÖZSÖZ – AB Uzmanı; Çöp(m)adam Proje Danışmanı, ozsozmelih@hotmail.com
Hiç şüphe yok ki işsizlik ve düşük istihdam ülkemizin en önemli sorunlarından biri ve işgücü piyasasının geneline hâkim. Ancak araştırmalar, kadın istihdamının, erkeklere göre çok daha olumsuz bir durumda olduğunu gösteriyor. Örneğin, erkeklerde işgücüne katılma oranı yüzde 73 seviyesinde iken, bu oran kadınlarda yüzde 24. Yani çok basit bir hesapla Türkiye’deki her dört kadından sadece biri işgücü piyasasında kendisine yer bulabiliyor. Bu oran uluslararası karşılaştırmalarda -hangi kıstası alırsanız alın- çok düşük bir oran. Örneğin, kadın istihdamında Avrupa Birliği ortalaması yüzde 54 ki, bu da ülkemizin 30 puan üzerinde. (Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu; https://www.tuik.gov.tr)
Üretken yaşlarda kadınların işgücü piyasası dışında olmaları hem kadınlar açısından hem de ülke ekonomisi açısından üzüntü verici bir gerçek. Esasında ev kadınları, gelişmiş ülkelerde ailelerin dışarıdan satın aldığı ev işleri, çocuk ve yaşlı bakımı gibi “ev temelli” işler ile uğraşarak aileye ve ekonomiye belli bir katkıda bulunuyor. Ancak ev kadınlığı, kadını babaya ve kocaya bağımlı kılarken, kadınların ekonomik özgürlüklerini kazanmaları ve sosyal statülerini güçlendirmelerine de engel oluyor.
Günde 10 Bin Ton Çöp
Son yıllarda bütün ülkeler için ortak bir sorun haline gelen diğer önemli bir konu ise çevrenin korunması. Geri dönüşüm konusunda ülkemizde yapılan çalışmalar ise oldukça sınırlı.
Sadece İstanbul’da günde 10 bin ton çöp toplanıyor. İstanbul’un yıllık ürettiği çöp miktarı ise tam 3,5 milyon ton. Bunların yüzde 42’sini ev ve hal atıkları gibi organik maddeler oluştururken, yüzde 14’ünü plastik ve naylon, 9’unu kül, 8’ini çocuk bezi, 7’sini kâğıt, 6’smı cam, yüzde 5’ini ise metal ve tekstil atıkları oluşturuyor. Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 2005 yılında yayınlanan Ambalaj ve Ambalaj Atıkları İstatistikleri Raporuna göre, Türkiye’de 2005 yılında üretilen 500 bin 910 ton plastik ambalaj atığının sadece yüzde 27,1’i geri kazanılmış. Oysa aynı yıl yayınlanan “Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği” çerçevesinde bu oranın yüzde 32 olması gerekiyor. )
İşte bu iki farklı soruna çareler üretmek amacıyla oluşturulan Çöp(m)adam Projesi, hem Türkiye’de kadınların işgücü piyasasına katılımı, hem de çevrenin korunması alanlarında, yeni, farklı ve eğlenceli bir fırsatı ilgili taraflara sunuyor. Unilever Türkiye’nin desteği ve Sabancı Üniversitesi Toplumsal Duyarlılık Projeleri işbirliğinde Ağustos 2008 tarihinden bu yana yürütülen Çöp(m)adam Projesi kapsamında, atık ambalajdan üretilen çanta ve aksesuarlar, başta İstanbul olmak üzere Türkiye’nin farklı illerinde kadınlar tarafından kullanılıyor.
Çöp(m)adam Projesi kapsamında geri dönüşümlü malzemeden şık ve kullanışlı çantalar üreten kadınlar, hem çalışarak var olmanın onuruna, hem de yaşam kalitelerini artırabilmek için gerekli maddi imkâna sahip olurken; bir yandan da çevrenin korunması ve bu konuda ev temelli bilincin artırılması alanında önemli bir rol üstlenmiş oluyorlar.
Atık Ambalajlardan Çantaya
Projenin ana destekçisi ve sürdürülebilirlik ilkesini tüm işlerinin merkezine koyan Unilever, bu anlamda sosyal sorumluluk projelerine de büyük önem veriyor. Çöp(m)adam Projesi kapsamında ambalaj malzemelerinin geri dönüşümü ile atık yönetimi yapılıyor ve kadınların işgücüne katılımı destekleniyor. Unilever, projeye Magnum, Calve, Knorr, Lipton, Becel, UFS markalarına ait atık ambalajlarını tedarik ederek katkı sağlıyor.
2009 yılında Çöp(m)adam Projesiyle Unilever tarafından sağlanan 8,5 ton ambalajın geri dönüşümü sağlanırken 200’e yakın kadına istihdam olanağı doğmuş. Çöp(m)adam Projesi kapsamında Ayvalık’ta, İstanbul’da (KEDV işbirliği ile) ve Diyarbakır’da (KAMER işbirliği ile) kurulan atölyelerde çalışan kadınlar Unilever tarafından sağlanan atık ambalajlardan ağırlıklı olarak çanta üretiyorlar.
Farklı renk, boy ve tarzda çantaların üretimi için önce kadınlara kısa süreli bir eğitim veriliyor. Kadınlar öğrendikleri bilgilerle, sağlanan hammaddeyi kullanarak mevcut atölyelerde ve evlerinde çanta üretiyorlar ve ürettikleri çanta başına düzenli bir gelir elde ediyorlar.
Çöp(m)adamları İstanbul’da Karınca (Kanyon AVM, Beyoğlu), Butik Buka (Beyoğlu), Ece Sükan Vintage Shop ve California Nail Bar’dan (Nişantaşı) satın almak mümkün. Ayrıca Çöp(m)adamlar Sabancı Üniversitesi Sakıp Sabancı Müzesi ve Deppo, Markafoni mağazalarında da online olarak satışa sunuluyor. Projenin resmi internet sitesi olan https://www.copmadam.com adresinden de proje ile ilgili detaylı bilgiye ulaşmak mümkün.
Çöp(m)adam projesi kapsamında üretilen tüm ürünlerin içerisinde projeyi anlatan bir kimlik kartı bulunuyor. Çöp(m)adam kimlik kartında, çantanın Unilever’in hangi markasının ambalajıyla yapıldığı ve çantayı üreten kadının ismi de yazılıyor.