Mutlu Keçiler, Meraklı Kediler ve Yaratıcı Çocuklar

Türkiye’deki eğitim sisteminin yetersizliğinden yakınan ve alternatif eğitim sistemleri üzerine çalışmaya başlayan öğretmen, ebeveyn ve aktivistler,  2010 yılında “Başka Bir Okul Mümkün Derneği”ni (BBOM) kurdu. Alternatif eğitim, demokratik okul, ekolojik duruş ve özgün finansman vizyonu doğrultusunda Bodrum’da Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı “Mutlu Keçi” Okulu’nu hayata geçiren dernek, şimdi de Ankara’da “Meraklı Kedi”yi açmaya hazırlanıyor. BBOM Ankara Eğitim Kooperatifi Yönetim Kurulu Üyesi Gonca Fide ve BBOM Ankara Eğitim Kooperatifi Yönetim Kurulu Yedek Üyesi Burcu Uçaray Mangıtlı, derneğin çalışmalarını, hedeflerini ve oluşturdukları eğitim modelini EKOIQ’ya anlattı…

En baştan başlarsak… “Başka bir okul mümkün” düşüncesi nasıl çıktı ortaya? 
Gonca Fide: Biz’in hikâyesine en başından başlamak, bizi tanımlamak için elzem, çünkü bugün “biz” dediğimizde ebeveynlerden öğretmenlere, çocuklardan aktivistlere, eğitim bilimcilerden çeşitli uzmanlara kadar Türkiye’deki eğitim meselesiyle derdi olan geniş bir topluluktan bahsediyoruz. “Başka Bir Okul Mümkün” girişimi (BBOM) İstanbul’da bir grup anne-baba ve eğitimcinin içlerini yakan eğitim sorunlarıyla yüzleşme, yakınma, iç dökme sürecinin bir ürünü olarak gelişti. Yakınmanın ötesine geçerek bir alternatif yaratmanın gereğiyle, 2009 sonbaharından itibaren ön hazırlıklara başlayan küçük bir grup, 2010 başında Türkiye’de eğitim anlayışı ve uygulamalarına dair benzer kaygıları taşıyan daha geniş bir gruba yaptığı çağrının ardından BBOM Derneği kurdu. İlk dönem, bir araya gelme ve girişimin manifestosu diyebileceğimiz temel ilke, değer ve hedefler belirlendi. İlk günden itibaren, sürecin kendisinin de kurulacak okulun ilkeleri açısından belirleyici olduğunun farkındalığı vardı. Bu nedenle, BBOM’un ilkelerini oluştururken, bu girişime destek olan, emek veren herkesin sözünü ortaklaştırmak için olağanüstü bir çaba sarf edildi.
Burcu Uçaray Mangıtlı: Derneğimiz, çalıştaylarla BBOM modelinin geliştirilmesi ve BBOM okullarının hayata geçirilmesini sağlıyor. Bunun yanı sıra BBOM okulları için seçilen öğretmenlerin hizmet öncesi eğitimlerini de derneğimiz organize ediyor. Diğer bir deyişle dernek modelin yapılandırılmasında ve işleyişinin denetlenmesinde önemli bir rol oynuyor, modeli tanıtarak farkındalık yaratıyor. Yerelde de eğitim kooperatifleri bir protokolle bağlı oldukları BBOM modelini açtıkları okullarda hayata geçiriyorlar.

“Alternatif eğitim, demokratik okul, ekolojik duruş ve özgün finansman” vizyonu doğrultusunda ilk okulunuzu Bodrum’da kurdunuz. Oluşturduğunuz modeli bize anlatır mısınız? Bu sistemde neler var, neler yok?
G.F.: BBOM modelini uygulayan ilk okul, 2013 yılında Bodrum’da çocukların koyduğu isimle “Mutlu Keçi”, resmi adıyla Özel Yahşi İlkokulu olarak açıldı. Ve birinci yılını bitirdi. BBOM modelinde esas olan dört eksendir: Alternatif eğitim, demokratik yönetim, ekolojik duruş ve özgün finansman. Alternatif eğitimde çocuk merkezli ve toplumsal çözüm merkezli bir eğitim hedefleniyor. Bireyselleştirilmiş eğitim programlarıyla her çocuğun kendine özgü yetenek ve ilgilerine göre MEB’in kazanımlarını vermeyi amaçlıyoruz. Öğretmenlerin çocuklara özel bireysel eğitim programlarını oluşturabilmeleri için akranlarıyla öğretilecek kazanımlarda sınıflar 20 kişiyi geçmeyecek şekilde düşünüldü. Sıralı öğrenmenin yanı sıra bu modelde öğretmen ve gönüllülerin açacağı ve çocukların istedikleri gibi seçecekleri çeşitli atölyeler var. Marangozluk, dans, yabancı diller, dokumacılık, seramik gibi konularda çocukların talebiyle açılan bu atölyelerde karma yaş uygulaması yapılıyor. Hem MEB müfredatını içeren derslerde, hem de atölyelerde multi-disipliner bir yapı benimsenerek çocukların farklı konular arasında bağlantı kurabilmeleri, böylelikle öğrenmenin hayatın içinde var olduğu şekliyle gerçekleşmesi sağlanıyor.
Okulun tüm bileşenlerinin karar sürecine katıldığı, okul meclisi üzerinden doğrudan katılımı ve sorumluluğu merkeze alan demokratik yönetim, modelimizin olmazsa olmazlarından. Çocuk haklarının hayata geçtiği bir okul için okul meclisinin işlerliğini çok önemsiyoruz. Yaşam alanı olarak kabul ettiğimiz okulda çocuklar isteklerini, eleştirilerini ifade edebilecekleri bir mekanizmada sorumluluk duygularını geliştirerek çözüm bulma yolunda önemli deneyimler yaşayabilecekler. BBOM Okullarında okul meclisine çocuklar, öğretmenler, okul çalışanları ve yöneticileri eşit oy hakkıyla katılıyor. Bu eşitlikçi yapının oldukça önemli olduğunu düşünüyoruz.
Ekolojik değerlerin mimari, beslenme, özel eğitimler, atölye çalışmaları, okul dışı aktiviteler ve müfredata içselleştirme yoluyla merkeze konulduğu bir eğitim anlayışının modelde yer almasının çok önemli olduğunu biliyoruz. BBOM Okullarının ekolojik duruş sergilemesi, çocukların büyürken dünyamızın içinde bulunduğu ekolojik krizin farkında olan bireyler olarak yaş almalarının, yaşadıkları gezegene duyarlı ve sevgiyle yaklaşmalarının temelini atacak.
B.U.M.: Örneğin, sürekli akan musluklarla dolan havuz problemleri yerine yağmur suyuyla dolan göletleri matematik dersi örnekleri olarak kullanmak, okulumuzda atık suların bitkisel arıtımıyla bahçemizi sulamak, geridönüşümü yaşamın doğal bir parçası haline getirmek gibi uygulamalar da yapabiliriz. Benim hayalim çocuklarımızdan sürdürülebilirliği öğreneceğimiz bir gelecek.
Özgün finansman ile kastedilen ise aile ve gönüllü inisiyatifinin işletileceği, ticari kâr amacı gütmeyen ve kendi kendine yeterliliği esas alan finansal yapı. Okulun finansal yapısının özgün olması, yani herhangi bir sermayedarın sahip olmadığı bir yönetim biçimi oluşturulması, özel okul ve devlet okulları arasına sıkışan sisteme de bir alternatif oluşturuyor. Çocuklarını okula kaydettirmek isteyen ailelerden bir ebeveyn okulun finansal yöneticisi olan eğitim kooperatifine üye oluyor. Çocuğu okuldan mezun olan aileler kooperatiften ayrılabiliyorlar ve kooperatif tüzüğü gereği kâr payı dağıtamıyor. Elde edilen gelir okula, burslu öğrenci sayısının artırılmasına harcanıyor.

Bu modeli oluştururken, dünyadaki örnek ülkelerin eğitim sistemlerini de araştırdınız mı?
G.F.: Dünyada alternatif eğitim veren birçok okul var. Bunlardan en çok bilineni İngiltere’deki Summerhill okulu. 1921’de kurulmuş olan okul, klasik eğitim sistemlerine alternatif uygulamalarıyla bugüne kadar gelmiş. EUDEC (European Democratic Education Community) kuruluşu, Avrupa’da bulunan demokratik okullardan oluşan bir ağ.  Benzer olarak ekolojik okulların oluşturduğu bir platform olarak Green Schools Initiative gibi topluluklar da mevcut.
B.U.M.: Bu topluluklarla dernek olarak iletişim halindeyiz. Buna ek olarak gördük ki, Finlandiya gibi eğitimde başarıyı yakalamış ülkelerde, çocuk hakları odaklı bir sistem oluşturmak ve öğretmenlerin sosyal hak ve güvencelerini artırmak hedefleniyor. Biraz önce sözünü ettiğimiz gibi bireyselleştirilmiş eğitimde her çocuk için ayrı bir yol haritası çiziliyor ve çocuk da bu yol haritasında söz sahibi; kendi kendini değerlendiriyor, hedeflerini ve programını öğretmeniyle kendi oluşturuyor. Aslında bireyselleştirilmiş eğitim MEB sisteminde de öngörülen ama gerek sınıf mevcutları, gerek öğretmenlerin üzerindeki yükler sebebiyle gerçekleştirilemeyen bir ideal. Dolayısıyla BBOM modelinde öğretmenlerimizin yeri çok merkezi. İyi bir eğitim sistemi için emeğinin karşılığını alan, çalışmaları ve kendini geliştirmesi desteklenen bir öğretmen kadrosuna ihtiyaç var.

Peki, bu okulların statüsü ne olacak, Milli Eğitim’e bağlı özel ilkokul şeklinde mi eğitim-öğretim sunacak?
B.U.M.: MEB sisteminde resmi olarak sadece özel okullar ve devlet okulları bulunuyor. Bu sebeple bu okulların resmi statüsü özel okuldur. Ancak aileleri müşteri olarak gören bir yapı bu okullarda söz konusu olamaz. Çünkü aileler kooperatife üye olarak bizzat okula ortak oluyorlar. Ayrıca her türlü finansal bilgi şeffaf olduğundan ve kâr amacı güdülmediğinden söz konusu olan aslında özel okul-devlet okulu ikilemini kırmaya yönelik bir alternatif oluşturmak.

“Meraklı Kedi” adını verdiğiniz okulu da Ankara’da açmayı planlıyorsunuz. Projeniz Eylül ayında hayata geçecek mi?
G.F.: Ankara’daki aileler, eğitimciler, aktivistler ve gönüllüler olarak 2013 yılının başında bir araya geldik. Bireysel olarak İstanbul’daki BBOM Derneği’nden ve modelden haberdardık ve Ankara’da bu okulu açabilmenin yollarını araştırıyorduk. İlk başlarda haftada iki defa toplanıyorduk. Ankara’da BBOM’un duyulması için çalışmalar yapmayı hedefledik. Şubat 2014’te arkadaşlarımız Ankara Gölbaşı İncek köyünde bulunan bir köy okulunun İl Özel İdaresi tarafından 10 yıllığına kiralanabileceği haberine ulaştı. Bu aşamada grubumuz okulu kiralayabilmek için kooperatifi kurma kararı aldı. 10 gün gibi kısa bir sürede tüm bürokratik işleri hallederek ihaleye katıldık ve okulu kiraladık. Bu aşamadan sonra kooperatif üye sayımızı ve bilinirliğimizi artırmaya çalışıyoruz. Şu an okulumuzun tadilat işleri devam ediyor. Okulumuz için yeterli sayıda öğrenci sayısına ulaşırsak bu Eylül ayında okulumuzu açacağız. Okulu finansal açıdan sürdürülebilir sayıda öğrenciye ulaşamazsak açılışımızı bir yıl erteleyeceğiz.

Başka kentlerde de çalışmalar yürütüyor musunuz?
B.U.M.: Şu anda BBOM Bodrum ve Ankara kooperatiflerinin yanı sıra İzmir ve Kaş Kooperatifleri kurulmuş durumda. İzmir’de 2015 yılında bir veya iki BBOM okulu açılması yönünde çalışmalar devam ediyor. Bu dört kooperatifin yanı sıra Antalya, Bursa, Çanakkale ve Eskişehir’de de BBOM girişimleri var ve onlar da kooperatifleşme yolunda hızla ilerliyorlar. BBOM modelinin uygulayıcıları yerellerdeki bu kooperatiflerdir.

Peki, üyelik aidatları ve eğitim ücretleri nedir? 
Okul maliyeti her ilde, o ilin şartlarına göre farklılık gösteriyor. Yapılan fizibilite çalışmalarına göre kooperatifin üyelik aidatına ve eğitim ücretine kooperatif üyeleri ortaklaşa karar veriyorlar. Ankara Meraklı Kedi için kooperatif üyelik aidatı 5000 TL. Bu, ailelerin üyelik payıdır, bir defa ödenir ve çocuğunuz mezun olduğunda kooperatiften ayrılırken geri alabilirsiniz. Eğitim ücretimiz ise 30 çocuk için yıllık 12.000 TL olarak belirlendi. Öğrenci sayısının artması halinde bu ücret değişebilir.

Size destek olmak isteyenler nereye başvurabilir? 
B.U.M.: Bize destek olmak isteyenler öncelikle Ankara BBOM Kooperatifi’ne maddi veya ayni bağış sağlayabilirler, bizi www.meraklikedi.org adresinden takip ederek gönüllü katkısıyla gerçekleştirdiğimiz etkinlik ve projelere katılabilirler, BBOM Derneği’ne üye olabilirler, çevrelerine BBOM modelini anlatabilirler.