Orman Ekosisteminde Belirleyici Bir Tür: Argan Ağacı

2021’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Fas’ın sunduğu bir kararla 113 üye ülkesi tarafından ortaklaşa destekle 10 Mayıs’ı “Uluslararası Argan Günü” ilan etti. Argan ağacı, çevre halkının gelir üretimini desteklerken dayanıklılığını artırıyor, iklim adaptasyonunu iyileştiriyor. Bu nedenle sürdürülebilir kalkınmanın ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarına ulaşılması açısından yerel düzeyde önemli bir rol üstleniyor.

Derleme: S. Sena AKKOÇ

Argan ağacı, Sahra altı Afrika bölgesinde, özellikle Fas’ın kurak ve yarı kurak bölgelerinde yetiştirilen bir bitki türü. Arganeraie olarak bilinen bitki, endemik flora açısından zenginliği ile orman ekosistemi için belirleyici bir tür. Su kıtlığı, erozyon ve zayıf topraklara dayanıklı olan argan ağacı; yalnızca ekosistem, ormancılık ve tarım açısından değil, sosyoekonomik kalkınma açısından da büyük öneme sahip.

Argan ağacının yaprakları, meyveleri ve çalıları kuraklık dönemlerinde dahi hayvanlar için hayati bir yem rezervi oluşturuyor. Aynı zamanda çevre halkı için de hem yemek pişirme hem de ısınmada değerli bir kaynak. Tüm dünyada tanınan ve kullanılan argan yağı, özellikle geleneksel ve tamamlayıcı tıbbın yanı sıra mutfak ve kozmetik endüstrisinde çok çeşitli kullanım alanlarına sahip.

Sürdürülebilir Kalkınmanın Temel Direği

Argan ağacı, çevre halkının gelir üretimini desteklerken dayanıklılığını artırıyor, iklim adaptasyonunu iyileştiriyor. Bu nedenle sürdürülebilir kalkınmanın ekonomik, sosyal ve çevresel boyutlarına ulaşılması açısından yerel düzeyde önemli bir rol üstleniyor.

Sürdürülebilir argan üretim sektörü, yerel toplulukların (Özellikle de kırsal alanlardaki kadınların) ekonomik olarak güçlendirilmesine katkı sağlıyor. Kooperatifler, yerel iş fırsatlarının geliştirilmesi için kilit rol oynamakla birlikte gıda güvenliğini destekleme ve yoksullukla mücadelede fayda oluşturuyor.

İklim Değişikliğinin Etkilerini Hafifletiyor

Yüzyıllardır özel bir kültür ve kimlik geliştiren argan ağacı, özellikle de geleneksel üretim yapan Berberi ve Arap kökenli yerli kırsal topluluklar için geleneksel bilginin korunması, paylaşımı ve sürdürülmesi için bir dayanak noktası. Argana dayalı tarım ve ormancılık sistemleri yalnızca yerel şartlara uyum sağlamış türler ve hayvancılık faaliyetleri içerisinde kullanılması nedeniyle hem biyolojik çeşitliliğin korunması hem de iklim değişikliğinin etkilerinin hafifletilmesi ve uyum konularında öne çıkıyor.

Arganeraie Biyosfer Rezervi

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü UNESCO, 1988 yılında endemik üretim alanı olarak Arganeraie Biyosfer Rezervi’ni belirledi. 2014 yılında ise argan ağacına dair tüm bilgi birikimi UNESCO’nun Somut Olmayan Kültürel Miraslar Listesi’ne dahil oldu.

Aralık 2018’de Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), Fas’taki Ait Souab-Ait Mansour bölgesindeki Argan tabanlı tarımsal-sylvo-pastoral sistemini, “Küresel Açıdan Önemli Tarımsal Miras Sistemi” olarak tanıdı. Son olarak 2021’de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Fas’ın sunduğu bir kararla 113 üye ülkesi tarafından ortaklaşa destekle 10 Mayıs’ı “Uluslararası Argan Günü” ilan etti.