Pandemi gibi Küresel Sınavlar Ancak Uluslararası Dayanışma ile Geçilebilir

Avrupa Birliği Konseyi, salgınlarla mücadelede için gerekli hazırlık ve uyum süreçlerini özetleyen “Pandemi Önleme ve Hazırlık Konusunda Uluslararası Bir Anlaşma” başlıklı metni hazırladı. Küresel sağlık sistemlerinde dayanışmanın önemini vurgulayan bu sözleşme, adeta “küresel bir sınav” görevi gören Covid-19 pandemisinin ve gelecekteki pandemilerin, hiçbir hükümet ya da kurum tarafından tek başına aşılamayacağına işaret ediyor.

 Zeynep YAVUZ VILLEM

Covid-19 pandemisi küresel bir sınav görevi görmektedir. Hiçbir hükümet ya da kurum gelecek pandemi tehditlerine karşı bu sınavı tek başına geçemez. Bir sözleşme, anlaşma veya bunların dışında bir uluslararası belge uluslararası hukuk uyarınca yasal olarak bağlayıcıdır.

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) prensiplerine uygun bir pandemi önleme, hazırlık ve müdahale üzerine anlaşmaya varmak tüm dünya ülkelerinin ulusal, bölgesel ve küresel çapta gelecek pandemilere direniş kabiliyetlerini güçlendirecektir.

Böylesi bir enstrüman ayrıca:

Dünya liderleri, devletleri ve hükümetleri düzeyinde daha yüksek, sürdürülebilir ve uzun vadeli siyasi katılım sağlanmasına,

Net süreçler ve görevler belirlenmesine,

Her düzeyde kamu ve özel sektör desteğinin artırılmasına,

İlgili tüm politik alanlara sağlık konularının entegre edilmesinin teşvik edilmesine yol açacaktır.

Pandemi Üzerine Uluslararası Bir Uzlaşmanın Amacı Nedir?

Pandemi önleme, hazırlık ve müdahaleye ilişkin uluslararası bir anlaşma önerisi, adalet, kapsayıcılık ve şeffaflık ilkelerine dayanan kolektif bir dayanışma ruhuyla yönlendirilmektedir. Ne hükümetler ne de küresel toplum pandemileri tamamen önleyebilir.

Ancak uluslararası toplumun tespit, uyarı ve müdahale döngüsünün tamamında gelecekteki olası pandemilere yanıt verme konusunda çok daha hazırlıklı ve uyumlu olması gerekmektedir. Bu uzlaşı, pandemiyle mücadele için gerekli olan kolektif eylemi yapılandıracak hedefleri ve temel ilkeleri belirleyecektir.

• Pandemi üzerine uluslararası bir sözleşme, anlaşma veya başka bir uluslararası uzlaşı şu konulara da odaklanacak ve bunları destekleyecektir:
• Pandemilerin erken tespiti ve önlenmesi,
• Gelecek pandemiler karşısında dayanıklılık gösterilmesi,
• Özellikle aşı, ilaç ve teşhis gibi tıbbi çözümlere evrensel ve eşit erişimin sağlanmasıyla gelecek
• pandemilere karşılık verilmesi,
• DSÖ’nün koordinatör otorite olarak görüldüğü daha güçlü bir sağlık çerçevesinin oluşturulması,
• İnsanların, hayvanların ve gezegenin sağlığını birbirine bağlayan “tek sağlık” yaklaşımının yaygınlaşması/kabul edilmesi.

Daha net bir şekilde açıklamak gerekirse böyle bir uzlaşının sağlanması gözlem, uyarı ve müdahale zincirinde uluslararası işbirliğini ve aynı zamanda uluslararası sağlık sistemine olan güveni de artırabilir.

Başlıca Teşvikler ve Faydalar

Pandemi riskinin daha iyi gözlemlenebilmesi: Risklerin gözlemlenmesi, özellikle de hayvanlardan insanlara geçen salgın hastalıklar konusunda bilgi paylaşımı, gelecekteki pandemilerin önlenmesinde hayati önem taşımaktadır.

Bu konuda şeffaflık şu şekilde sağlanabilir:

• Hayvan hastalıklarını tespit etmek için çalışan laboratuvar ve gözetim kapasitesinin her ülkede artırılması,
• Araştırma merkezleri arasındaki işbirliğinin küresel çapta geliştirilmesi,
• Temel kapasiteler için uluslararası fonların daha iyi koordine edilmesi.

 Daha iyi uyarı sistemleri: Sağlık tehdidinin derecesine oranla birden fazla, farklı tipte uyarının getirilmesi, halk sağlığı tehditleri ile ilgili iletişimin doğruluğunu güçlendirecektir. Ve bu durum kısıtlayıcı ya da sağlıkla ilgili ölçülerin meşrutiyetini ve şeffaflığını artıracaktır.

Veri toplamada dijital teknolojilerin ve yenilikçi araçların kullanılmasının yanı sıra tahmine dayalı analitikler de iletişimi ve erken uyarıları destekleyecektir. Böylelikle daha hızlı bir müdahalenin yolu açılacaktır.

Daha iyi müdahale, sağlık malzemeleri ve hizmetleri: Covid-19 pandemisi sırasında görüldüğü gibi, küresel tedarik zincirlerinin ve lojistik sistemlerinin küresel sağlık tehditleriyle başa çıkabilmek için daha dirençli olması gerekmektedir. Tüm ülkelerin dünyanın herhangi bir yerinden temel malzeme, ilaç ve ekipmana kesintisiz erişimi olmalıdır.

Etkili stoklama için küresel koordinasyon da pandemiye müdahaleyi kolaylaştırabilir. Tıbbi ekipman ve yüksek vasıflı uluslararası sağlık ekiplerinin sahada konuşlandırılabilmesi de küresel sağlık güvenliğinde ileriye doğru atılmış bir adım olacaktır.

Araştırma ve yenilik: Covid-19 pandemisi, bilim camiasının hızla harekete geçmesinin ve endüstrinin üretim kapasitesini ivedilikle artırabilmesinin ne kadar kritik olduğunu göstermiştir.

Aşı, ilaç, teşhis ve koruyucu ekipman gibi etkili ve güvenli tıbbi çözümlerin keşfedilmesi, geliştirilmesi ve sunulmasına yönelik küresel olarak koordine edilmiş bir yaklaşım, ortak sağlık güvenliğine fayda sağlayacaktır.

Patojenlerin, biyolojik örneklerin ve genomik verilerin paylaşılmasının yanında anlık tıbbi çözümlerin (aşılar, tedaviler ve teşhisler) geliştirilmesi, küresel pandemiye hazırlığın artırılması için hayati önem taşımaktadır.

Daha iyi bir yanıt mekanizması: Aşılara, ilaçlara ve teşhis yöntemlerine erişimdeki eşitsizlikler, pandemilerin uzaması ve insan yaşamı ve sağlığının yanı sıra toplumlarımız ve ekonomilerimiz üzerinde daha ciddi bir tahribata yol açması tehdidinde bulunmaktadır.

Uzlaşı, gelecekteki pandemilerde küresel ihtiyaçların daha adil bir şekilde ele alınabilmesi için Covid-19 salgınının başlamasından bu yana geliştirilen Covid-19 Araçlarına Erişim Hızlandırıcı (ACT-A), COVAX ve diğer kolektif araçların deneyimlerine dayalı dersler çıkaracaktır.

Daha iyi uygulama: Ulusal halk sağlığı sistemlerinin dayanıklılığı, bir pandemiyle mücadelede kritiktir. Ülkelerin bir pandeminin başlayışına etkili bir şekilde yanıt verebilmeleri için halk sağlığı sistemlerine güvenebilmeleri gerekir. Bu, daha sağlam bir ülke raporlama mekanizmasının yanında ortak dış değerlendirmelerin daha yaygın kullanımı ve daha iyi takip edilmesiyle başarılabilir.

Uluslararası sağlık sistemine olan güvenin yeniden inşa edilmesi: Bu anlaşma uluslararası sistemde daha fazla şeffaflık, hesap verilebilirlik ve ortak sorumluluk olmasını güvence altına alacaktır.

Ayrıca, vatandaşlara daha iyi iletişim ve bilgi sağlanması için temel oluşturacaktır. Yanlış bilgi, kamu güvenini tehdit eder ve kamu sağlığı tepkilerini baltalama riski taşır. Yurttaşın güvenini geri kazanmak için, güvenilir ve doğru bilgi akışını iyileştirmek ve küresel olarak yanlış bilgiyle mücadele etmek için somut önlemler almak gerekir.

 Uluslararası Uzlaşı Arayışının Arka Planı

Pandemiler üzerine bir uluslararası antlaşma teklifi ilk olarak Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel tarafından 20 Kasım 2020 tarihinde düzenlenen Paris Barış Forumu’nda duyurulmuştur.

25 Şubat 2021 tarihinde Avrupa Birliği liderleri pandemiler üzerine uluslararası bir antlaşma üzerinde çalışmak üzere anlaştılar.

Konsey, 20 Mayıs 2021 tarihinde, DSÖ çerçevesinde pandemilerle mücadeleye ilişkin uluslararası bir anlaşma için müzakerelerin başlatılmasını destekleme kararı aldı.

3 Mart 2022 tarihinde konsey, pandemi önleme, hazırlık ve müdahalesi üzerine ortak bir uluslararası anlaşma için müzakerenin başlamasını onayladı.

Böyle bir uzlaşı, pandemiden çıkartılan dersler ışığında sağlık aciliyetlerine küresel sağlık güvenliğini sağlamak için özellikle de krize hazırlık ve müdahale noktasında uluslararası ortak bir çabayı destekleyecektir.

Bu yazı, ekoIQ’nun 114. sayısında yayımlanmıştır. Dergiye buradan ulaşabilirsiniz.