Son 79 Yılın En Çatışma Dolu Dönemi: Dünya Barıştan Uzaklaşıyor

21 Eylül Uluslararası Barış Günü’nün 2024 teması “Barış Kültürünü Geliştirmek” olarak belirlendi. Küresel Barış İndeksi 2024’e göre ise dünyamız, 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana en fazla çatışmanın yaşandığı bir dönemden geçiyor. Aynı endekste Türkiye barışçıllık anlamında, 163 ülke arasında 139’uncu olurken Avrupa kategorisinde ise sonuncu olmaya devam etti…

Dünyada barışın önündeki engeller giderek artıyor ve çözüm yolları daha da karmaşıklaşıyor. Politik çelişkileri ülkelerin tek başına çözebilmesi mümkün değilken barışı kalıcı hale getirmek için ortak eylem ve dayanışma gerekliliği her zamankinden daha elzem.

Birleşmiş Milletler (BM) barışçıl ve sürdürülebilir bir dünya inşa etmek ve küresel dayanışmayı artırmak amacıyla 1987 yılında 21 Eylül tarihini “Uluslararası Barış Günü” olarak kabul etti. 2001 yılında ise yine BM Genel Kurulu’nda bu gün oybirliğiyle şiddetsizlik ve ateşkes dönemi olarak belirlendi. Bu yıl aynı zamanda Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun Barış Kültürü Üzerine Bildiri ve Eylem Programı’nı kabul edişinin de 25. yıldönümü. Dolayısıyla Uluslararası Barış Günü’nün 2024 teması “Barış Kültürünü Geliştirmek” başlığını taşıyor.

Dünya Genelinde 56 Aktif Çatışma Mevcut

Tema ile 2007 yılında kabul edilen Barış Kültürü Üzerine Bildiri ve Eylem Programı’nın, yaşam, insan hakları ve temel özgürlükler, eğitim diyalog ve işbirliği yollarıyla, şiddetsiz bir dünyaya ulaşma çabasına vurgu yapılıyor. Ayrıca çatışmaların barışçıl bir şekilde çözülmesi için, toplumlar ve ülkeler arasındaki adalet, demokrasi, hoşgörü, dayanışma, çoğulculuk, kültürel çeşitlilik, diyalog ve anlayışlı olmaya bağlılık değerlerinin öne çıkarılması gerektiği hatırlatılıyor.

Dünya ölçeğinde barış hedefi, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları 2030 kapsamında da büyük önem teşkil ediyor. “Barış, Adalet ve Güçlü Kurumlar” başlıklı amaçta, “Barışçıl ve kapsayıcı toplumları teşvik etmek, herkes için adalete erişim sağlamak ve tüm seviyelerde etkili, hesap verebilir ve kapsayıcı kurumlar inşa etmekle ilgilidir. Herkes, etnik kökeni, inancı veya cinsel yönelimi ne olursa olsun, tüm şiddet biçimlerinden korkmadan ve güvenli bir şekilde hayatını sürdürebilmelidir” ifadesi yer alıyor.

Küresel barış ile refah arasındaki ilişkiyi inceleyerek, barışı sağlayan kültürel, ekonomik ve politik faktörlerin anlaşılmasını teşvik etmeye çalışan Sidney merkezli bir düşünce kuruluşu olan Ekonomi ve Barış Enstitüsü, Küresel Barış Endeksi 2024 (GPI) adlı raporunu yayımladı.

Küresel düzeydeki çatışmaların 2. Dünya Savaşı’nın sonundan bu yana en yüksek seviyeye vardığına dikkat çeken rapor, halihazırda dünya üzerinde 56 aktif çatışma olduğunu belirtiyor. Çatışmaların daha fazla uluslararası bir hal aldığının belirtildiği raporda, 92 ülkenin sınırlarının ötesinde çatışmaya dahil olduğu ve bu sayının, Küresel Barış Endeksi’nin hazırlanmaya başladığı 2008 yılından bu yana en yüksek olduğuna da vurgu yapılıyor.

Türkiye “Orta Güç” Silah İhracatçısı Oldu

2024 Barış Endeksi’nde Türkiye ise 163 ülke arasında altlarda, 139. sırada yer alırken buna ilave olarak Avrupa kıtası kategorisinde ise en düşük ortalamayla 36 ve son sırada bulunuyor. Türkiye’nin Avrupa’daki bu pozisyonunu 2008’den bu yana koruduğunu aktaran raporda Türkiye için şu ifadelere yer veriliyor: “Türkiye’nin genel barışçıllık puanı geçen yıl %0,69 oranında kötüleşti ve 2008’den bu yana en düşük barışçıllık puanına sahip. Son birkaç yılda Türkiye, giderek militarize oldu. Silah ithalatı ve silah ihracatı artışı nedeniyle de toplamda ‘askeri harcamalara’ ait göstergeler de geçen yıl kötüleşti. Türkiye artık dünyadaki en büyük ‘orta güç’ silah ihracatçılarından biri haline gelmiş olup, birçok ülkeye çatışma eğilimli bölgeye insansız hava araçları (İHA) ihraç etmektedir.”

Raporda öne çıkan diğer önemli bulgular ise şöyle sıralanıyor:

• İzlanda, 2008’den beri dünyadaki en barışçıl ülke olarak kalmaya devam ediyor. Bu sıralamada İzlanda’ya, İrlanda, Avusturya, Yeni Zelanda ve Singapur takip ediyor.
• 2008 ile karşılaştırıldığında, 2024’te en barışçıl 25 ülke %1 daha barışçıl olurken, en az barışçıl 25 ülke %7,5 daha az barışçıl hale geldi.
• Son 16 yılda dünya daha az barışçıl hale geldi. Ortalama ülke puanı, 2008’de endeksin başlamasından bu yana %4,5 oranında kötüleşti. GPI’deki 163 ülkeden 95’inde kötüleşmeler yaşanırken, 66’sında iyileşmeler görüldü.