Sürdürülebilir Kalkınma Raporu 2021: “İlerleme Tersine Döndü”

2030 için Küresel Hedeflerdeki ilerlemeyi izlemek için Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Endeksi ve Gösterge Tablolarını içeren Sürdürülebilir Kalkınma Raporu yayınlandı. 193 Birleşmiş Milletler üye ülkelerinin devlet başkanlarının 2015’teki zirvede, bu evrensel hedefler üzerinde anlaşmalarından bu yana ilk kez, yıllık rapor ilerlemenin tersine döndüğünü gösteriyor.

2030 için Küresel Hedeflerdeki ilerlemeyi izlemek için Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) Endeksi ve Gösterge Tablolarını içeren Sürdürülebilir Kalkınma Raporu yayınlandı. 193 Birleşmiş Milletler (BM) üye ülkelerinin devlet başkanlarının 2015’teki zirveden bu evrensel hedefler üzerinde anlaşmalarından bu yana ilk kez, yıllık rapor ilerlemenin tersine döndüğünü gösteriyor.

Rapor, Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı (Sustainable Development Solutions Network – SDSN) Başkanı Prof. Jeffrey Sachs liderliğindeki bir grup yazar tarafından kaleme alındı. Cambridge University Press tarafından yayınlanan yayın, COVID-19’un SKA’lar üzerindeki kısa vadeli etkilerini özetlemekte ve SKA’ların toparlanmayı nasıl çerçeveleyebileceğini açıklamaktadır.

Sachs: “SKA’ların 2015’te kabul edilmesinden bu yana ilk kez, dünya 2020’de SKA zeminini kaybetti. Covid-19 salgını sadece küresel bir sağlık acil durumu değil, aynı zamanda sürdürülebilir bir kalkınma krizi de. SKA ilerlemesini yeniden sağlamak için, gelişmekte olan ülkelerin küresel vergi reformu ve çok taraflı kalkınma bankaları tarafından genişletilmiş finansman yoluyla mali alanda önemli bir artışa ihtiyacı var. Mali harcamalar “6 SKA Dönüşümünü” desteklemelidir: Herkes için kaliteli eğitim, evrensel sağlık kapsamı, temiz enerji ve sanayi, sürdürülebilir tarım ve arazi kullanımı, sürdürülebilir kentsel altyapı ve dijital teknolojilere evrensel erişim,” dedi.

Türkiye’nin 70,38 puanla sıralamaya giren 165 ülkeden 70. sırada yer aldığı raporda, ilk üç Finlandiya (85,90), İsveç (85,61) ve Danimarka (84,86) oldu. Türkiye, 2020 yılında 70,35 almıştı.

Türkiye, yalnızca “Yoksulluğa Son” ve “Nitelikli Eğitim” hedefinde ilerleme kaydederken, “Eşitsizliklerin Azaltılması” hedefinde puan kaybetti ve “Sorumlu Üretim ve Tüketim” hedefinde yerinde saydı. Kalan diğer hedeflerde durgun ya da çok az ilerleme kaydetti. Detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.

Raporun yönetici özeti ise şu şekilde:

Covid-19 pandemisi, dünyanın her yerde sürdürülebilir kalkınmayı yavaşlatan bir engel. 2015 yılında Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın (SKA) kabulünden bu yana ilk kez, 2020 yılında küresel ortalama SKA Endeksi puanı bir önceki yıla göre düştü. Bu düşüşe, büyük oranda pandemiden sonra artan yoksulluk rakamları ve işsizlik neden oldu. 2020 için birçok veri, uluslararası istatistiklerin gecikmesinden dolayı henüz hazır olmadığı için küresel olarak SKA performansındaki düşüş; bu yılki raporda muhtemelen net gerilemenin oranı düşük ölçüldü. Pandemi, sürdürülebilir kalkınmanın üç boyutunu da etkiledi: Ekonomik, sosyal ve çevresel. Pandemi tüm hızıyla devam ederken sürdürülebilir kalkınma ve ekonomik iyileşme söz konusu olamaz.

Düşük gelirli gelişmekte olan ülkeler, SKA’ya uygun acil müdahale ve yatırıma dayalı kurtarma planlarını finanse etmek için gerekli mali kaynaklardan yoksunlar. Covid-19 bu ülkelerin piyasa finansmanından yararlanma konusundaki sınırlı kapasitesini ortaya koydu. Yüksek gelirli ülkelerin hükümetleri pandemiye karşılık olarak yüksek borçlar alabilirken, gelişmekte olan ülkeler düşük piyasa kredilendirme değerleri sebebiyle bunu yapamadılar. Yüksek gelirli ve düşük gelirli ülkelerin mali kaynakları arasındaki farkın kısa vadeli en büyük sonucu, zengin ülkelerin pandemiden fakir ülkelere oranla daha hızlı kurtulacak olması. Düşük gelirli ülkelerin mali kaynaklarını artırmanın dört temel yolu var:

1. Geliştirilmiş küresel para yönetimi; özellikle de düşük gelirli gelişmekte olan ülkelere nakit akışı.
2. Çeşitli küresel vergi reformları tarafından desteklenen iyileştirilmiş vergi tahsilatı.
3. Uzun vadeli kalkınma finansmanını desteklemek için çok taraflı kalkınma bankaları tarafından artan finansal aracılık.
4. Borçların yardımı.

SKA’lar ve “6 SKA Dönüşümü”, daha sürdürülebilir, kapsayıcı ve dayanklı bir iyileşmeyi mümkün kılabilir. Her ne kadar Pandemi sürdürülebilir kalkınma için bir gerileme olsa da 2030 Gündemi ve Paris İklim Anlaşması ile birlikte SKA’lar “daha iyi bir geleceği inşa etmek” için pusula görevi görüyor. Pandemiden önce, birçok bölgede ve birçok hedefte SKA’larda önemli ilerleme kaydedilmişti. Özellikle Doğu ve Güney Asya, 2015 yılında hedeflerin benimsenmesinden bu yana SKA Endeksi’nde diğer tüm bölgelerden daha fazla ilerleme kaydetmişti. Ulusal düzeyde, Bangladeş, Fildişi Sahili ve Afganistan, 2015’ten bu yana SKA Endeksi’nde en fazla gelişme gösteren ülkelerden olmuşlardı. COVID-19’un, SKA ilerlemesinde uzun süreli bir geri dönüşe yol açmasına engel olunmalı. Örneğin; iklim nötrlüğüne yönelik uluslararası taahhütler, dönüştürücü eylemler ve yatırımlar teşvik edilmelidir. Büyük ekonomilerin finansal paketleri, yeşil, dijital ve kapsayıcı bir toparlanma fırsatı sunuyor.

Pandemilerin yanı sıra iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik krizi de dahil olmak üzere küresel mücadeleler, güçlü bir çok taraflı sistem gerektiriyor. Ekosistemlere ve doğaya verilen zararlar, diğer zoonotik (hayvanlardan insanlara bulaşan) hastalıkların ve patojenlerin ortaya çıkmasına neden olabilir; belki bu sefer çok daha yüksek vaka ölüm oranıyla. İklim değişikliği, kuraklıklar, tayfunlar, yükselen deniz seviyelerinin etkisi ve sıcak hava dalgaları gibi doğal afetlerde şimdiden keskin bir artışa yol açtı. Dijital devrim, birçok tedarik zincirini çevrimiçi ortama taşıdı ancak aynı zamanda siber saldırı riskini de artırdı. Hiçbir ülke bu küresel şokları tek başına önleyemez, kontrol edemez ve atlatamaz. Şimdi çok taraflı sistemin etkin bir şekilde çalışması için her zamankinden daha fazla desteklenmesi gerekiyor. Hazırlıklı olmanın, koordineli müdahalelerin ve kritik risklere karşı direncin güçlendirilmesi, 2019’da BM Genel Sekreteri tarafından başlatılan SKA’lar için On Yıllık Eylem planını desteklemenin anahtarıdır.

Zengin ülkeler, diğer ülkelerin SKA’lara ulaşma yeteneklerinin altını oyan negatif uluslararası yayılma etkisi (spillover effect) yaratıyor. Bu yılki SKA Endeksinin zirvesinde üç İskandinav ülkesi yer alıyor: Finlandiya, İsveç ve Danimarka. Ancak bu ülkeler bile birkaç SKA’ya ulaşmada büyük zorluklarla karşı karşıya kalıyor. Bu raporda yer alan 2021 Uluslararası Yayılma (Spillover) Endeksi, zengin ülkelerin sürdürülemez ticaret ve tedarik zincirleri de dahil olmak üzere olumsuz sosyoekonomik ve çevresel dışsallıkların transferine neden olabileceğinin altını çiziyor. Birçok zengin ülkedeki vergi cennetleri ve vergi kaçırma, diğer ülkelerin SKA’lara ulaşmak için ihtiyaç duyduğu finansal kaynakları harekete geçirme kabiliyetini engelliyor. Çeşitli küresel vergi reformları, gelişmekte olan ülkelerde hükümet gelirlerini önemli ölçüde artırabilir.

Pandemi, evrensel sağlık hizmetlerine erişim ve başta dijital altyapı olmak üzere temel altyapıya küresel erişime yönelik ilerlemeyi hızlandırma ihtiyacını ortaya koydu. COVID-19 krizi, etkili sosyal koruma sistemleri ve evrensel sağlık hizmetleri ile donatılmış ülkelerin bu tür krizlere yanıt vermek için en iyi donanıma sahip olduğunu açıkça gösterdi. Bu aynı zamanda daha az maliyetli. Tam da bu nedenle SKA’lar, ülkelerin sosyal güvenlik ağlarını güçlendirmeye ve temel tıbbi hizmetler için evrensel sağlık hizmetlerini geliştirmeye teşvik ediyor. Dijital teknolojiler, karantinalar sırasında sosyal hizmetlerin, ödemelerin, okulların ve sağlık hizmetlerinin sürdürülmesinde ve birçok meslek için evden çalışmanın etkili olmasının sağlanmasında kritik bir rol oynadı. Dijital uygulamaların önemi, sosyal katılım, ekonomik fırsatlar ve halk sağlığı için anahtar olan geniş bant (broadband) servislerine evrensel erişimin hayati öneminin altını çiziyor.

Resmi istatistiklerdeki veri boşlukları ve gecikmeler, istatistiksel kapasiteye daha fazla yatırım yapılmasını ve ülkelerin taahhütlerini ve önemli SKA dönüşümlerindeki ilerlemelerinin takip etmek için yeni yaklaşımlara duyulan ihtiyacı vurguluyor. SKA ilerlemesini izlemek için sağlam ve zamanında verilere ihtiyaç var. Pandemi, hedefler için eylemler hakkında bilgi sunmak ve hayat kurtarmak için zamanında ve ayrıştırılmış verilerin değerini öne çıkardı. SKA’ların kabul edilmesinden beş yıldan fazla bir süre geçmiş olmasına rağmen, birçok SKA’nın ülke kapsamı ve güncelliği açısından resmi istatistiklerde büyük boşluklar devam ediyor. Özellikle de SKA 4 (Nitelikli Eğitim), SKA 5 (Toplumsal Cinsiyet Eşitliği), SKA 12 (Sorumlu Tüketim ve Üretim), SKA 13 (İklim Eylemi) ve SKA 14 (Sudaki Yaşam) amaçlarında, bu boşluklar görülebilir. İstatistiksel Performans Endeksi’nde 2015’ten bu yana küresel olarak kaydedilen ilerlemeye rağmen, birçok düşük gelirli ülkede ve gelişmekte olan küçük ada devletlerinde istatistiksel kapasiteleri güçlendirmek için daha fazla yatırıma ihtiyaç var. SKA dönüşümlerine ilişkin uygulama çabalarını değerlendirmek ve özellikle ülkelerin sürdürülebilir arazi kullanımı, beslenme biçimleri ve biyolojik çeşitlilik krizine tepkilerini izlemek için daha “ileriye dönük” politika takipçilerine ihtiyaç var.

Rapora buradan ulaşabilirsiniz.