EKOIQ
Toprak bozulumu ve iklim değişikliği nedeniyle dünya çapında kuraklıkların sıklığı ve yoğunluğu, 2000 yılından itibaren %29 arttı. TEMA’ya göre de Türkiye’nin %73,4’ü çölleşme tehlikesi altında! Tarım arazilerinin %39’unda, mera arazilerinin ise %54’ünde erozyon görüldüğüne vurgu yapan TEMA, yalnızca 1990-2022 yılları arasında Türkiye’nin yaklaşık 7,5 İstanbul büyüklüğünde tarım alanını kaybettiğine dikkat çekiyor.
Çölleşme, toprak bozulumu ve kuraklık gezegenimizin çevresel geleceğini tehdit eden en önemli unsurlar arasında yer alıyor. Toprakta yaşayan milyonlarca canlı varlık birbiriyle etkileşim içinde bulunarak büyük bir ekosistem oluştururken, iklime bağlı olarak mevsiminde görülen yağışlar, normal değerler içinde ısınan ya da soğuyan hava, toprağın sağlığının ve canlıların yaşamının devamlılığını sağlıyor. Tahminlere göre dünya çapındaki toprakların %40’a yakın bir bölümü çoktan bozulum yaşamış durumda. Sağlıklı toprak gıdamızın neredeyse %95’ini karşılamakla kalmıyor, tüm gezegeni de giderek kötüleşen kuraklıklardan, sellerden ve kontrol edilemeyen yangınlardan da koruyor.
Her Yıl Milyonlarca İnsan İklim Nedeniyle Göç Ediyor
Öte yandan aynı anda artan nüfus, sürdürülebilir olmayan üretim ve tüketim devam ettikçe doğal kaynaklara yönelik talep de artırıyor. Günümüzde her saniye bir futbol sahası büyüklüğünde toprak bozuluma uğrarken, her yıl bu miktar toplamda 100 milyon hektara yaklaşıyor. Çölleşme ve iklim değişikliği, hem ayrı ayrı hem de birlikte, biyolojik çeşitlilikteki kayıplar dahil olmak üzere ekosistem sağlığını çoğu zaman onarılmaz düzeyde bozuyor. Toprak bozulumu ve iklim değişikliği nedeniyle dünya çapında kuraklıkların sıklığı ve yoğunluğu, 2000 yılından itibaren %29 artıyor ve her yıl 55 milyon insan bu durumdan doğrudan etkileniyor. Üstelik 2050 itibarıyla kuraklığın dünya nüfusunun üçte birini etkileyeceği tahmin ediliyor.
Tüm bunların yanı sıra çölleşme ve kuraklık küresel olarak zorunlu göçe de yol açıyor. Her yıl on milyonlarca insan iklim göçmeni olarak yaşadıkları yerleri terk ediyor. 8 milyarlık dünya nüfusunun 1 milyardan fazlası 25 yaş altında ve gelişmekte olan ülkelerde, özellikle de toprağa ve doğal kaynaklara doğrudan bağımlı bir şekilde hayat sürüyor.
Toprak Üzerine Kuşaklar Arası Bilgi Değiş Tokuşu
Kuraklık ve çölleşmenin etkilerini azaltmak amacıyla 17 Haziran 1994’te Birleşmiş Milletler “Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi”ni imzaya açtı. 1996’da yürürlüğe giren sözleşmenin imzaya açıldığı 17 Haziran günü de “Dünya Çölleşme ve Kuraklıkla Mücadele Günü” olarak kabul edildi. Her yıl kuraklık ve çölleşme sorunlarına karşı farkındalığı artırmak, hükümetlerin çölleşmeyle mücadele konusunda gerekli tedbirleri almasını sağlamak amacıyla çeşitli etkinliklerin düzenlendiği günün 2024 teması ise “Mirasımız ve Geleceğimiz Toprak için Birleş” oldu. Tema atalardan gelen bilgiyi geleceğin “toprak bekçileri” ile paylaşarak korumak ve kuşaklar arasında bir tür küresel bilgi paylaşımı platformu olmaya odaklanıyor.
Türkiye Tarım Alanlarını Kaybediyor
Çölleşme Türkiye’de de giderek büyüyen bir sorun. Sorun üzerine en yaygın ve etkin çalışma yürüten STK’lardan biri olan TEMA’ya göre, Türkiye’nin %50,9’u orta; %22,5’i de yüksek derecede olmak üzere toplam %73,4’ü çölleşme tehlikesi altında. Tarım arazilerinin %39’unda, mera arazilerinin ise %54’ünde erozyon görüldüğüne vurgu yapan TEMA, yalnızca 1990-2022 yılları arasında Türkiye’nin yaklaşık 7,5 İstanbul büyüklüğünde tarım alanını kaybettiğine dikkat çekiyor.
Yanı sıra Türkiye, iklim değişikliği nedeniyle aşırı sıcaklıklara ve yağış düzensizliklerine de şahit oluyor. Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün 2024 Nisan ayı meteorolojik kuraklık durumuna ait haritaları, birçok bölgede “olağanüstü” ve “şiddetli” kategorilerinde kuraklık görüldüğünü ortaya koydu. Türkiye’nin neredeyse %70’lik kısmının şiddetli kuraklık yaşadığını gösteren haritaya göre, geri kalan bölgelerin de yine önemli bölümü orta ve hafif şiddette kuraklık tehlikesi altında görüldü. Türkiye geneli Nisan ayı yağışı, normalinin ve geçen yıl Nisan ayı yağışının altında gerçekleşti. Nisan ayı normali (1991-2020) 57,5 kilogram; 2023 yılı Nisan ayı yağışı 86,8 kilogram iken 2024 yılı Nisan ayı yağışı metrekareye 28,5 kilogram oldu. Yağışlar normaline göre %50, geçen yıl Nisan ayı yağışlarına göre %67 azaldı.
