Türkiye Eğitime En Az Bütçe Ayıran Ülke!

Yeni bir rapora göre, Türkiye tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına en düşük harcama yapan OECD ülkelerinden biri. Yine Türkiye’de 18-24 yaş aralığındaki yaklaşık her üç gençten biri (%31,1) ne eğitimde ne istihdamda iken OECD ülkeleri ortalamasında bu oran %13,7. Raporda yer alan göstergeler, eğitimde elde edilen kazanımların sürdürülebilirliği için politikaların odak noktasının niteliğe yönelmesi gerektiğini ortaya koyuyor.

“Bir Bakışta Eğitim” raporları, Ekonomik Kalkınma ve İş Birliği Örgütü (OECD) tarafından her yıl yayımlanarak ülkelerin eğitim sistemlerine ilişkin gidişatı çeşitli göstergeler üzerinden sayısal olarak ortaya koyuyor. Türk Eğitim Derneği’nin düşünce kuruluşu TEDMEM, 10 Eylül 2024’te açıklanan Bir Bakışta Eğitim 2024 raporunun Türkiye için öne çıkan verilerini bir araya getirdi.

Rapordan Türkiye için öne çıkanlar şu şekilde:

Yetişkinlerin Eğitim Düzeyi

• Türkiye’de 25-64 yaş aralığındaki her iki yetişkinden biri en fazla lise mezunu.
• Türkiye’de 25-34 yaş aralığındaki genç yetişkinlerin %30’u lise mezunu dahi değil. Buna karşın Türkiye son yıllarda bu konuda büyük ilerleme gösteren ülkelerden biri. 2016 yılında %45 olan lise mezunu dahi olmayanların oranı 2023 yılında 15 yüzde puan azalarak %30 oldu. Bu oran OECD ülkeleri ortalamasında yaklaşık %14.

Ebeveynin Eğitim Düzeyinin Etkisi

Türkiye’de, en az bir ebeveyni üniversite mezunu olan 25-64 yaş aralığındaki yetişkinlerin %81’i üniversite mezunu. Buna karşılık, her iki ebeveyni de lise mezunu dahi olmayan 25-64 yaş aralığındaki yetişkinlerin yalnızca %18’i üniversite mezunu.

Ne Eğitimde ne İstihdamda Olan Gençler

• Türkiye’de 18-24 yaş aralığındaki yaklaşık her üç gençten biri (%31,1) ne eğitimde ne istihdamda. OECD ülkeleri ortalamasında bu oran %13,7.
• Türkiye’de 18-24 yaş aralığında ne eğitimde ne istihdamda olan kadınların oranı %41,4 iken erkeklerin oranı %21,4. OECD ortalamasında ise ne eğitimde ne istihdamda olan kadınların oranı %14,4, erkeklerin oranı ise %13,1’dir.

İstihdama Katılım

• Türkiye, hem 25-64 yaş aralığındaki lise mezunları (%62) için hem de üniversite mezunları (%74) için en düşük istihdam oranına sahip OECD ülkesi. Bu oranlar OECD ortalaması için sırasıyla %77 ve %87.
• Türkiye’de her dört üniversite mezunu yetişkinden biri istihdamda değil.

Eğitime Erişim

• Türkiye’de 6-14 yaş aralığında okullaşma oranı %98,8. OECD ortalamasında bu oran %98,4.
• Türkiye’de 3-5 yaş aralığındaki çocukların okul öncesi eğitime katılım oranı 2014’ten 2022’ye 20 yüzde puan artarak %48 oldu. Buna rağmen Türkiye bu oranla 3-5 yaş grubu çocuklar için okullaşma oranının en düşük olduğu OECD ülkesi.
• Türkiye’de 15-19 yaş aralığında eğitime katılım oranı %73 ve bu oran bölgelere göre farklılıklar gösteriyor. Bu yaş aralığında eğitime katılım oranının en düşük olduğu bölgeler %60,5 ile Kuzeydoğu Anadolu-Doğu ve %61,1 ile Güneydoğu Anadolu-Orta bölgeleri iken en yüksek olduğu bölge %83,2 ile Kuzeydoğu Anadolu-Batı bölgesi.
• Türkiye’de yükseköğretimde özel üniversitelerin payı yıllar içinde artış gösterdi. OECD ülkeleri ortalamasında, üniversitelerin lisans programlarından mezun olan öğrencilerin %37’si özel üniversitelerinden mezun. Türkiye’de ise üniversitelerin lisans programlarından mezun olan öğrencilerden özel üniversitelerden mezun olanların oranı 2013-2022 yılları arasında %6’dan %13’e yükseldi.

Eğitim Harcamaları

• Türkiye, tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına en düşük harcama yapan OECD ülkelerinden biri.
• Türkiye’de ilköğretimden yükseköğretime kadar öğrenci başına yapılan yıllık harcama ortalama 5.425 dolar, OECD ülkeleri ortalamasında ise 14.209 dolar.
• Türkiye’de GSYH’nin %4,2’si eğitim kurumlarına harcanırken, OECD ülkeleri ortalamasında bu oran %4,9.
• Türkiye, ilkokul kademesinde kamu harcamalarının payının en düşük, özel harcamaların payının en yüksek olduğu OECD ülkesi.
• Türkiye’de ilkokul kademesinde özel harcamaların payı %23 iken OECD ortalamasında %6.
• Türkiye’de ilkokul kademesinde hane halkının yaptığı egitim harcamalarının payı OECD ülkeleri ortalamasının yaklaşık dört katı (Türkiye: %19, OECD: %5).
• Türkiye’de okul öncesi eğitime yapılan kamu harcamalarının payı %78 ile OECD ortalaması olan %86’nın altında kalırken, yükseköğretimde bu oran %72 ile OECD ortalaması olan %68’in üzerinde.

Öğretmenler ve Okullar 

• OECD ortalamasında öğretmen başına ilkokulda 14, ortaokulda ve lisede 13 öğrenci düşüyor. Türkiye’de ise bu sayılar ilkokulda 18, ortaokulda 14 ve lisede 13.
• Türkiye’de devlet okullarında ortalama sınıf mevcudu 24, özel okullarda 18. OECD ortalamasında ise devlet okullarında ortalama sınıf mevcudu 21, özel okullarda 20.
• OECD ortalamasında mesleğin en üst kıdemindeki bir öğretmen mesleğe yeni başlayan bir öğretmene kıyasla kademelere göre %61-65 oranında daha yüksek maaş alıyor.  Türkiye’de bu oran ortalama %9.
• OECD ortalamasında lise öğretmenlerinin maaşı okul öncesi öğretmenlerine göre %12-17 daha fazla iken Türkiye’de öğretmen maaşları çalışılan kademeye göre önemli ölçüde farklılaşmıyor.

Eğitimin Niteliği Artırılmalı

Raporda yer alan göstergeler, Türkiye’nin eğitimde nicel açıdan önemli bir mesafe katettiğini açıkça ortaya koyuyor. Ancak bu kazanımların sürdürülebilirliği ve eğitim sisteminin daha ileri taşınabilmesi için politikaların odak noktasının niteliğe yönelmesi gerekiyor. Eğitimin niteliğinin artırılmasına yönelik politikalar Türkiye’nin diğer ülkelerle rekabet edebilirliği ve kalkınma hedefleri bakımından hayati önem taşıyor.