Güncel araştırmalara göre, Türkiye’de milyonlarca işçi asgari geçim için yetersiz olan asgari ücret ile geçinmeye çalışırken işçilerin bir bölümü de yasal asgari ücrete dahi erişemiyor. Asgari ücretteki artış oranının diğer emek gelirlerine yansımaması, düşük toplu iş sözleşmesi kapsamı ve sendikalaşma oranları, asgari ücreti ortalama ücret haline getiriyor.
2024 yılı asgari ücret müzakereleri; bu ay içerisinde, yüksek enflasyon ve alım gücünü hızla eriten bir pahalılığın yaşandığı koşullarda gerçekleşecek. Mart 2024’te yerel seçimlerin olması müzakereleri daha önemli hale getiriyor. Öte yandan hükümetten 2024 yılında asgari ücrete ikinci bir zammın olmayacağına dair açıklamalar yapıldı. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu’nun (DİSK-AR) hazırladığı Asgari Ücret Araştırması 2024 raporu ise asgari ücretin Türkiye’de ortalama ücret haline geldiğini gösteriyor.
Ülkenin Yarısı Asgari Ücrete Çalışıyor
Araştırmaya göre, Türkiye’de asgari ücretle çalışanların kapsamı oldukça yüksek. Merkez Bankası ve DİSK-AR verileri ile çeşitli araştırmalar asgari ücret civarında bir ücretle çalışanların oranının %50’lerde olduğunu gösteriyor. Milyonlarca işçi asgari geçim için yetersiz olan asgari ücretle geçinmeye çalışırken işçilerin bir bölümü de yasal asgari ücrete dahi erişemiyor. Asgari ücret ve altında çalışanların oranı tekstil, giyim, deri, mobilya imalatı, gıda, inşaat ve turizm sektörlerinde daha yüksek düzeyde seyrediyor.
Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük asgari ücrete sahip beşinci ülke. Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahip ülkeler Makedonya (359 euro), Arnavutluk (375 euro), Bulgaristan (399 euro) ve Sırbistan (461 euro). 2013’te Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücretli 14 ülke varken 2023 yılı sonunda sadece dört ülke var. Türkiye, AB ülkeleri ve ABD arasında en düşük toplu iş sözleşmesi (TİS) kapsamı oranına sahip iki ülkeden biri. ILO verilerine göre, 2019’da Türkiye’de TİS kapsamı yalnızca %7,4. Bu durum Türkiye’de asgari ücret civarında çalışanların oranını artırırken AB ülkelerinde asgari ücretle çalışanların kapsamını düşürüyor.
Diğer Ücretlerle Aradaki Makas Kapanıyor
Asgari ücretteki artış oranının diğer emek gelirlerine yansımaması, düşük toplu iş sözleşmesi kapsamı ve sendikalaşma oranları, asgari ücreti ortalama ücret haline getiriyor. Araştırmaya göre, Türkiye’de diğer emek gelirleri artışının sınırlı kalması sonucunda asgari ücret ile diğer ücretler arasındaki makas kapanıyor ve asgari ücret civarı ücretle çalışanların oranı artıyor. Giderek artan bir biçimde daha çok emekçi asgari ücrete yakın ücretlerle çalışır hale geliyor. Türkiye hızla asgari ücretliler ülkesine dönüşüyor.
Araştırma, Türkiye’de ücretlerin asgari ücret düzeyine gerilediğini gösteriyor. 2002 ve 2023 yılları arasında ortalama memur aylığı 20,2 kat, ortalama kamu işçisi ücreti 24,7 kat ve en düşük işçi emekli aylığı 29,2 kat arttı. Ortalama memur maaşı 38,8 kat, en düşük esnaf emekli aylığında 50 kat ve en düşük memur maaşında 57,9 kat artış yaşandı. Buna karşın net asgari ücretteki artış 61,9 kat olarak gerçekleşti. Böylece asgari ücret dışındaki emek gelirlerinin asgari ücrete oranı geriledi.
2002’de asgari ücret altında ücret alanların oranı %18,5 iken 2022’de bu oran %33,8’e yükseldi. Asgari ücretin %5 fazlası ve altı ücret alanlar 2002’de %27,8 iken 2022’de % 7,5’e, asgari ücretin %10 fazlası ve altı ücret alanlar 2002’de %30,7 iken 2022’de % 8,4’e yükseldi.
Kayıt Dışı Çalışanlar Asgari Ücret Dahi Alamıyor!
Araştırmaya göre, asgari ücret tablosu özel sektörde kötüleşiyor. Özel sektör işçilerinin %70,4’ü asgari ücretin %20 komşuluğunda bir ücretle çalışıyor. Özel sektör işçilerinin %84,5’i ise asgari ücretin %50 fazlası ve altında bir ücret alabiliyor. Kayıt dışı çalışan işçilerin ücretleri beklendiği gibi çok daha düşük. Kayıt dışı çalışanlarda 2022 yılında 2.500 TL’nin altında ücret alanların oranı %40. Başka bir deyişle, kayıt dışı çalışanların yarısına yakını 2.500 TL bile alamıyor. Asgari ücret altında çalışanların oranı kayıt dışı çalışanlarda %83,5.
Araştırma, kadınların çok büyük bir bölümünün asgari ücret ve daha altında ücretlerle çalıştığını ortaya koyuyor. Tahmini 7 milyon kadın çalışanın %61,4’ü asgari ücretin altı ve asgari ücretin %20 fazlası ücretler ile çalışıyor. Kadınların %41’i ise asgari ücret dahi alamıyor.
Yine araştırmaya göre, asgari ücret altın karşısında dramatik ölçüde değer kaybetti. Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003 yılında asgari ücretin yıllık tutarı ile 25 altın, 2005’te 31 altın alınabilmekteydi. Ortalama altın fiyatları ile yıllık ortalama net asgari ücretle çalışan bir işçi 2023 yılı ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarıyla 11,8, günlük kurlarla ise sadece 9,5 Cumhuriyet altını alabiliyor.
About Post Author
