Türkiye’de Pestisit Kaynaklı Zehirlenmelere İlişkin Veri Yok!

Pestisitlerin ekosistem dengesini bozarak biyolojik çeşitliliği tehdit ettiğini ve gıda zinciri boyunca risk yarattığını belirten Deva Partili Rızvanoğlu, Sağlık Bakanlığı’nın yanıtlaması istemiyle yazılı bir soru önergesi verdi. Pestisitler konusundaki veri eksikliğine dikkat çekilen önergede, Türkiye’de pestisit maruziyetine bağlı sağlık sorunlarının kapsamı ve halk sağlığı üzerindeki uzun vadeli etkileri hakkında yeterli veri bulunmadığı vurgulandı.

Pestisitlerin insan sağlığı ve çevre üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çeken DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı ve İstanbul Milletvekili Evrim Rızvanoğlu, Sağlık Bakanlığı’nın yanıtlaması istemiyle yazılı bir soru önergesi verdi. 31 Ocak 2025’te yayımlanan 2023 Sağlık İstatistikleri Yıllığı’nda pestisit kaynaklı zehirlenmelere ilişkin herhangi bir veri bulunmamasını eleştiren Rızvanoğlu, bu eksikliğin halk sağlığına yönelik risklerin görünmez hale gelmesine yol açtığını belirtti.

TBMM’ye sunulan ve pestisitlerin yalnızca tarımsal zararlılarla sınırlı kalmadığının aynı zamanda çevreyi ve insan sağlığını da tehdit eden ciddi bir sorun olduğunun vurgulandığı önergede, gerekçeler şu şekilde sıralandı:

“Pestisitler Ekosistem Dengesini Bozarak Biyolojik Çeşitliliği Tehdit Ediyor”

Önergede pestisitlerin tarımsal üretimde verimliliği artırmak ve zararlı organizmalarla mücadele etmek amacıyla yaygın bir şekilde kullanılan kimyasal bileşikler olduğunu anımsatan Rızvanoğlu, “Ancak bu maddeler, yalnızca hedef alınan organizmalara değil, aynı zamanda çevreye ve insan sağlığına ciddi zararlar verebilmektedir. Toprağın, su kaynaklarının ve havanın kirlenmesine neden olan pestisitler, ekosistem dengesini bozarak biyolojik çeşitliliği tehdit etmekte ve bu kirlilik, tarım ürünlerinden sofralarımıza kadar ulaşan gıda zinciri boyunca risk yaratmaktadır” dedi.

“Bu Tür Çevresel Kirleticilerin Etkileri Endişe Verici”

Pestisitlerin neden olduğu sağlık sorunlarına dikkati çeken Rızvanoğlu, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) bunları raporladığına işaret etti.

Rızvanoğlu, pestisitlerin ani zehirlenmelere yol açabileceğinin; uzun vadede ise nörolojik hastalıklar, endokrin sistem bozuklukları, üreme sağlığı sorunları ve çeşitli kanser türleriyle ilişkilendirilebileceğinin raporlandığını aktardı.

Rızvanoğlu, “Bu tür çevresel kirleticilerin insan sağlığı üzerindeki etkileri, özellikle tarım işçileri, kırsal kesimlerde yaşayanlar ve gıda tüketicileri açısından endişe vericidir. Hassas gruplar arasında yer alan hamileler, çocuklar ve yaşlılar ise bu etkilerden daha fazla zarar görmektedir” dedi.

“2023 Sağlık İstatistikleri Yıllığı’nda Pestisit Kaynaklı Zehirlenmelerle İlgili Bilgi Yok”

Pestisitler konusundaki veri eksikliğinin altını çizen Rızvanoğlu Türkiye’de pestisit maruziyetine bağlı sağlık sorunlarının kapsamı ve halk sağlığı üzerindeki uzun vadeli etkileri hakkında yeterli veri bulunmadığına dikkat çekti.

31 Ocak 2025’te yayımlanan 2023 Sağlık İstatistikleri Yıllığı’nda pestisit kaynaklı zehirlenmelerle ilgili herhangi bir bilgiye yer verilmediğini ifade eden Rızvanoğlu, “Bu eksiklik, kamuoyunun çevre ve sağlık üzerindeki riskler konusunda bilinçlenmesini zorlaştırmaktadır. Ayrıca, Avrupa Komisyonu’nun 2024 yılı Gıda ve Yem için Hızlı Alarm Sistemi (RASFF) verilerine göre, Türkiye, pestisit kaynaklı ihlallerde Avrupa’ya gıda ihraç eden ülkeler arasında ikinci sırada yer almıştır. Bu bildirimlerin %57’si ‘ciddi risk’ kategorisinde değerlendirilmiş ve ihraç ürünlerinin geri çevrilmesine neden olmuştur” ifadelerini kullandı.

“Veriler Şeffaf Bir Şekilde Kamuoyuyla Paylaşılmalı”

Rızvanoğlu, Türkiye’de bu kimyasalların kullanımına ilişkin denetim mekanizmalarının güçlendirilmesinin, halk sağlığını korumaya yönelik önleyici politikaların hayata geçirilmesinin ve bu alandaki verilerin şeffaf bir şekilde kamuoyuyla paylaşılmasının zorunlu hale geldiğini dile getirdi.

Önergede yer alan bazı sorular şöyle:

• Türkiye genelinde, son beş yıl içerisinde pestisit maruziyetine bağlı olarak acil servislere başvuran kişi sayısı kaçtır? Aynı dönemde, pestisit zehirlenmesi nedeniyle hastanelerde yatarak tedavi gören kişi sayısı nedir?
• Son beş yılda pestisit kaynaklı sağlık sorunları nedeniyle hayatını kaybeden kişi sayısı kaçtır? Pestisite bağlı ölümlerin illere göre dağılımı nedir?
• Türkiye’de pestisitlerin sağlık üzerindeki akut ve kronik etkilerini izlemek amacıyla Bakanlığınız bünyesinde merkezi bir kayıt sistemi mevcut mudur?
• Pestisit maruziyetinin uzun vadeli sağlık etkilerini belirlemek için Bakanlığınız tarafından yürütülen veya desteklenen bilimsel araştırmalar var mıdır?
• Sağlık Bakanlığı, pestisit zehirlenmelerinin önlenmesi ve sağlık etkilerinin azaltılması için diğer ilgili kurumlarla (Tarım ve Orman Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı vb.) işbirliği yapmakta mıdır?