EKOIQ
Uluslararası Şeffaflık Örgütü 2024 Yolsuzluk Endeksi’ne göre, yolsuzluklar iklim eylemlerini sekteye uğratmakla birlikte binlerce kişi için hayati öneme sahip olan iklim fonlarını dahi tehdit ediyor. Yolsuzlukların iklim diplomasisini de olumsuz etkilediğine dikkat çekilen endekste, bu durumun COP müzakereleri gibi çok taraflılık uygulamalarının etkinliğini zayıflattığı iddia ediliyor.
Küresel yolsuzluk seviyeleri alarm verici derecede yüksek seyretmeye devam ederken azaltma çabaları da başarısız kalıyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) yeni yayımladığı 2024 Yolsuzluk Algısı Endeksi (Corruption Perceptions Index – CPI) raporuna göre, ülkelerin üçte ikisinden fazlası 100 üzerinden 50’nin altında puan aldı.
CPI: Yolsuzluğa Karşı Acil Önlem Alınmalı
CPI, 180 ülke ve bölgeyi, kamu sektörü yolsuzluğunun algılanan seviyelerine göre, sıfır (çok yolsuz) ile 100 (çok temiz) arasında bir ölçekle sıralarken, endeksteki küresel yolsuzluk ortalama puanı 43’te kalmaya devam etti. CPI’da bu puan nedeniyle yolsuzluğa karşı acil önlemler alınması gerektiği ve halihazırdaki yolsuzlukların iklim eylemlerini hayata geçirme yolunda bir engel teşkil ettiği konusunda da uyarıda bulundu.
Dünya iklim kriziyle mücadelesinde zorlu bir durumla karşı karşıya ve aslında yolsuzluk bu mücadeleyi çok daha zorlu hale getiriyor. Dolayısıyla uluslararası toplum, yolsuzluk ile iklim krizi arasındaki ilişkiyi acilen ele almak zorunda.
Son veriler, uluslararası iklim eylemine en fazla katılan ülkelerin CPI puanlarının düşük seviyelerde kaldığını ya da önceki yıllara göre düşme eğiliminde olduğunu gösteriyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün son raporu, COP gibi etkinliklerde petrol ve gaz lobicilerinin önemli etkisine dikkat çekerken, bu tür faaliyetlerin dünya çapındaki siyasi merkezleri de etkilediğini vurguluyor.
“Yolsuzluk Küresel Bir Tehdit Haline Geldi”
Rapor hakkında konuşan Uluslararası Şeffaflık Örgütü Başkanı François Valerian, yolsuzluğun gelişmeyi zayıflatmaktan çok daha fazlasına sebep olarak küresel bir tehdit haline geldiğini ifade ederek şunları söyledi: “Uluslararası toplum ve her ülke, yolsuzlukla mücadeleyi en üst ve uzun vadeli bir öncelik haline getirmeli. Bunu sağlamak, otoriterliğe karşı durmak ve barışçıl, özgür ve sürdürülebilir bir dünyayı güvence altına almak için hayati önem taşıyor. Bu yılki CPI’da ortaya çıkan tehlikeli eğilimler, küresel yolsuzlukla mücadele için somut adımlar atmanın ne kadar acil olduğunu vurguluyor.”
“Yolsuzluk Yapan Güçler Sürdürülebilirlik için Mücadele Eden Herkesi Susturuyor”
Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün CEO’su Maíra Martini de iklim kriziyle mücadele çabalarının yolsuzlukla mücadele ile uyumlu hale getirilmesine vurgu yaptı. Martini sözlerine şöyle devam etti: “Bugün artık yolsuzluk yapan güçler, sadece politikaları şekillendirmekle kalmıyor, aynı zamanda gazetecileri, aktivistleri, eşitlik ve sürdürülebilirlik için mücadele eden herkesi susturuyor. Gerçek iklim dayanıklılığı, bu tehditlerle doğrudan ve kararlı bir şekilde mücadele etmeyi gerektiriyor. Dünyanın dört bir yanındaki savunmasız insanlar böylesine bir mücadeleyi çaresizce bekliyor.”
“Fosil Yakıt Yolsuzluğu İklim Çabalarını Zayıflatıyor”
CPI’ın 2024 analizi hakkında görüş bildirenlerden biri de Greenpeace Uluslararası İcra Direktörü Mads Christensen oldu. Son analizin, fosil yakıt yolsuzluğunun iklim çabalarını nasıl zayıflattığını bir kez daha ortaya koyduğunu ifade eden Christensen, dünyanın dört bir yanındaki toplulukların, hükümetlerinden iklim eylemi talep ettiğini, ancak fosil yakıt sanayisinin güçleri tarafından bu seslerin susturulmaya çalışıldığını vurgulayarak ekledi:
“Bu şirketler, milyarlarını eleştirmenleri ve aktivistleri susturmak, güç satın almak ve ailelerimizi ve gezegenimizi koruyan önlemleri ortadan kaldırmak için kullanıyor. Greenpeace örgütleri ve müttefiklerimiz, ABD’de bizi haritadan silmeye çalışan enerji devi Energy Transfer’den böyle bir tehdit ile karşı karşıya. Geleceği önemseyen hepimizin, ne olursa olsun bu kurumsal zorbalara karşı durması gerekiyor.”
Yolsuzluk İklim Projelerini Engelliyor
CPI’ın son analizinde dikkat çekilen bir başka husus ise iklim fonları. Analiz, bu fonlara ait milyarlarca doların çalınma veya kötüye kullanılma gibi riskler taşıdığını vurguluyor. İklim değişikliğine karşı yüksek derecede kırılgan konumda bulunan çoğu ülke, CPI’da düşük puanlar alırken, yolsuzluk, bu ülkeleri korumak için tasarlanan iklim projelerini engellediği için milyonlarca insan gereksiz yere risk altında kalıyor. Bu durum da söz konusu fonların etkili bir şekilde kullanılmasını sağlamak için şeffaflık ve hesap verebilirlik önlemlerinin güçlendirilmesinin çok önemli bir ihtiyaç olduğunu gösteriyor.
İklim Diplomasisi de Yolsuzluklardan Etkileniyor
CPI raporu, iklim diplomasisinin önemli oyuncularının yolsuzlukla mücadele konusunda yaşadığı zorlukları da ortaya koyuyor ve hatta bu durumun COP müzakereleri gibi çok taraflılık uygulamalarının etkinliğini zayıflattığını iddia ediyor.
Örneğin COP29’a ev sahipliği yapan Azerbaycan, zirveye en az 1.773 fosil yakıt lobicisinin katılmasına izin verdi ve CPI’da sadece 22 puan aldı. Ya da COP30’a ev sahipliği yapacak olan Brezilya, 2035 yılına kadar 1,3 trilyon dolarlık iklim finansmanı hedefini güvence altına almakla sorumlu olacak. Ancak bu yılki CPI’da, tüm zamanların en düşük seviyesinde, 34 puanda kaldı. G20 Liderler Zirvesi’ne ev sahipliği yapan Güney Afrika ise 41 puan alarak 2019’dan bu yana üç puan düşüş yaşadı.
CPI puanları ortalamanın altında olan bazı ev sahibi ülkeler, şeffaflığı sınırlayarak ve sivil toplumun katılımını engelleyerek bu konferansların şeffaflığına gölge düşürdüler. Bu durum etkili iklim politikalarının geliştirilmesinde ciddi bir engel oluşturduğu için Brezilya’daki COP30 ve Güney Afrika’daki G20 Liderler Zirvesi’ne doğru bu sorunun ele alınması gerekiyor.
Türkiye de Sınıfta Kaldı: 180 Ülke Arasında 107’nci Sırada
CPI, aynı zamanda iklim yolsuzluğunun insani maliyetine de vurgu yaptı. Arazi ve çevre savunucuları, iklim krizine karşı mücadelenin ön saflarında yer alırken, bu çabalar onları tehdit, şiddet ve hatta cinayetle karşı karşıya bırakıyor. Bu durum, en yaygın olarak ciddi yolsuzluk sorunları olan ülkelerde görülüyor. 2019’dan bu yana 1013 vakada çevre savunucuları öldürüldü ve bu vakaların neredeyse tamamı, CPI puanları 50’nin altında olan ülkelerde gerçekleşti.
2024 endeksine göre, yaklaşık 6,8 milyar insan, CPI puanları 50’nin altında olan ülkelerde yaşıyor. Endekste 90 puan alan Danimarka, yedinci yıl üst üste ilk sırada yer aldı. Danimarka’yı 88 puanla Finlandiya, 84 puanla Singapur izledi. Türkiye ise endekste 34 puan alarak 2023 yılıyla aynı puanda kaldı ve 180 ülke arasında kendisine ancak 107’nci sırada yer buldu. En düşük puanları alan ülkeler genellikle kırılgan ve çatışmalardan etkilenen ülkeler olurken, aralarında ABD, Avusturya, Fransa, Rusya ve İsviçre’nin de bulunduğu bazı ülkeler şimdiye kadarki en düşük puanı aldı.
