EkoIQ Editör
Dayanıklılık ve Sürdürülebilirlik Fonu (RST), ülkelerin iklim şoklarına hazırlanmalarına yardımcı olmayı amaçlamakla birlikte Bangladeş, Zimbabve ve Filipinler fona hak “kazanamayacak” olan ülkeler arasında yer alıyor. Uzmanlar, ülkelerin fondan destek alabilmeleri için bir IMF programına sahip olmalarını en kısıtlayıcı şartlardan biri olarak değerlendiriyorlar.
Haber: Chloé FARAND
Çeviri: S. Sena AKKOÇ
Uluslararası Para Fonu (IMF), iklim krizi karşısında savunmasız olan ülkelerin direncini artırmak amacıyla 45 milyon dolarlık bir fona onay verdi. Ancak alınan kararın niteliği, ihtiyaç sahibi birçok ülkenin fondan yararlanamama riskini de beraberinde getirdi.
Dayanıklılık ve Sürdürülebilirlik Fonu (RST), yoksul ve savunmasız durumdaki, orta gelirli ülkelerin Covid-19 Pandemisi sonrasında toparlanmasına yardımcı olmayı hedefliyor. Ülke insanları, ekonomik gerilemeyle birlikte yükselişe geçen yakıt ile gıda fiyatları arasına sıkışmış durumda. Ve ülkeler, yakın gelecekte karşılaşılacak yeni küresel risklere karşı hazırlanmayı isteseler de mali alanları oldukça kısıtlı.
Fonun En Kısıtlayıcı Şartı
Savunmasız ülkelerden oluşan V20 Koalisyonu, fonun iklim krizine yönelik uzun vadeli finansman boşluğunu kapattığını söyleyerek memnuniyetini dile getirdi. Bununla birlikte fonun, “yasaklayıcı” koşulların dayatılmasına zemin oluşturabileceğine dair uyarıda da bulundu. Zira ülkelerin fondan destek alabilmeleri için bir IMF programına sahip olmaları en kısıtlayıcı şartlardan birini teşkil ediyor.
IMF, 70 ülkenin önümüzdeki 10 yıl içinde fona başvuru yapacağını tahmin ettiğini açıkladı. Boston Üniversitesi Küresel Kalkınma Politikası Merkezi’nden Rishikesh Ram Bhandary, dayatılan şartlar göz önünde bulundurulduğunda tahminlerin “tamamen ulaşılamaz” olacağının altını çizdi.
Düşük Gelirli Ülkeler Daha Düşük Pay Aldı
RTS, zengin ülkelerin özel çekme haklarını (SDR) uzun vadeli ve düşük faizli krediler şeklinde yoksul ülkelere dağıtmalarında kullandıkları bir araç. IMF, pandemi ile mücadelelerine yardımcı olmak için üye ülkelere özel çekme hakları verdi. Yardım, ülke ekonomilerinin büyüklüğüne göre dağıtıldı ve düşük gelirli ülkeler zengin ülkelerden daha düşük pay aldı.
IMF, yaptığı basın açıklamasında üyelerinin dörtte üçüne yakınının finansman için uygun koşullara sahip olduğunu söylese de her ülke başvuru hakkı kazanamıyor. Üyelerin IMF Fonu’na başvuru yapmalarının bazı kriterleri var:
- Finansman hakkı kazanmak isteyen ülkelerin kredilerini IMF’ye geri ödeyebileceklerini göstermeleri,
- Desteği nasıl kullanacaklarına dair karbon azaltma ve uyum önlemleri gibi bir politika paketi sunmaları,
- IMF ile mevcut bir politika reformu programına sahip olmaları gerekiyor.
Şu an için yalnızca gelişmekte olan 45 ülkenin IMF programı bulunuyor. Vietnam, Bangladeş, Filipinler, Tanzanya ve Zimbabve dahil olmak üzere iklim krizine karşı en savunmasız ülkelerden bazıları sayılan 45 ülke arasında yer almıyor.
Zimbabve ve Borçları
Zimbabve, borç sorunlarıyla karşı karşıya kalmış veya yüksek risk altında olan 23 Afrika ülkesinden biri. Zimbabve Borç ve Kalkınma Koalisyonu’nun Yönetici Direktörü Janet Zhou, Güney Afrika ülkesinin iklim ve sosyal koruma önlemlerinden çok borcunu ödemeye bütçe ayırdığını dile getiriyor.
Zimbabve, IMF programlarının sürdürülemez kabul edilen borçlarına uygun bulunmuyor ve RST kapsamında destek alamıyor.
Janet Zhou, “Bu adil değil, çünkü yetkililerin yetersizliğinden ortalama vatandaşlar muzdarip oluyor” sözleriyle durumu özetliyor.
IMF yetkilileri, RST’yi tasarlarken savunmasız ülkelerin bir IMF programına katılmalarını daha cazip kılacak şartlar da düşündüler. Ancak IMF programlarının iklim değişikliği gibi uzun vadeli riskleri ele almaya odaklanmaktansa kısa vadede ekonomik istikrar sağlamak için finansal destek sağlaması kısıtlayıcı oluyor.
Mali Destek Karşılığında Dayatılan Politika
Ülkelerin mali destek karşılığında kabul etmek zorunda bırakıldıkları politikaya dikkat çeken Rishikesh Ram Bhandary, şart koşulan reform paketlerinin birçok ülkeyi IMF desteği konusunda tereddütte bırakacağını söylüyor. Bahandary, “IMF’nin fon almanın her zaman çekici bir seçenek olmadığını anlaması gerekiyor” diyor.
Eduardo Mondlane Üniversitesi’nden Mozambikli Ekonomist Constantino Marrengula ise ülkesinde IMF karşıtı duyguların arttığını belirtiyor. 2021’in sonunda Mozambik’in borcu, GSYİH’sinin %112,4’üne çıktı. Altyapı, sağlık ve eğitim harcamaları durduruldu. Ülkedeki ilaç kıtlığının yanı sıra kamu sektöründe istihdam durma noktasına geldi. Veriler, sağlık profesyonellerinin ve öğretmenlerin sayısındaki eksikliğe dikkat çekiyor.
EKOIQ
