Dünyadaki 1,1 milyar İnsan Hâlâ Yoksul!

Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nin son güncellemesine göre, 15 yıl içinde 25 ülke çok boyutlu yoksulluğu yarı yarıya azalttı ve hızlı ilerlemenin mümkün olduğunu kanıtladı. Buna karşın dünyadaki 1,1 milyar insan hâlâ yoksul!

Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nin (ÇBYE) 110 ülkeye ilişkin tahminleri içeren son güncellemesi, Temmuzda, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ve Oxford Üniversitesi Oxford Yoksulluk ve İnsani Gelişme İnisiyatifi (OPHI) tarafından açıklandı. Rapor, yoksulluğun azaltılabileceğini göstermekle birlikte Covid-19 salgını hakkında kapsamlı verilerin bulunmayışı, yakın gelecekteki olası resmin çizilmesini zorlaştırıyor.

Hızlı İlerleme Mümkün

Zaman boyutunda karşılaştırılabilir verilerin bulunduğu 81 ülkeye odaklanan, 2000 ila 2022 yılları arasındaki trendlerin analiz sonuçlarına göre, 15 yıl içinde 25 ülke kendi küresel ÇBYE değerlerini yarı yarıya azaltmayı başardı ve hızlı ilerlemenin mümkün olduğunu kanıtladı. Bu ülkeler arasında Kamboçya, Çin, Kongo, Honduras, Hindistan, Endonezya, Fas, Sırbistan ve Vietnam yer alıyor.

Hindistan, Çin ve Endonezya Örnekleri

Göze çarpan örnekler olarak Hindistan yoksullukta kayda değer bir azaltma kaydetti; 15 yıl gibi kısa bir sürede (2005/6-19/21) 415 milyon insan yoksulluktan kurtuldu. Çin’de (2010-14, 69 milyon) ve Endonezya’da da (2012-17, 8 milyon) çok sayıda insan yoksulluktan kurtuldu.

ÇBYE’lerini 4 ila 12 yıl gibi kısa dönemlerde yarı yarıya azaltan ülkeler aynı zamanda, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nın 15 yılda kendi ulusal tanımlarına göre yoksulluğu yarı yarıya azaltma hedefini gerçekleştirmenin mümkün olduğunu kanıtladı. Bu nedenle, küresel ÇBYE çok boyutlu yoksulluğu aynı metodoloji ile ölçtüğünden, ulusal yoksulluk tanımını yansıtan bağlama özgü çok boyutlu yoksulluk endekslerini göz önüne almak kritik önem taşıyor.

Umut verici eğilimlere rağmen küresel ÇBYE’nin kapsadığı 110 ülkenin çoğu için küresel salgın sonrası veriler bulunmaması, küresel salgının yoksulluk üzerindeki etkilerinin anlaşılmasını kısıtlıyor.

Kamboçya Umut Veriyor

Verilerin özellikle 2021 veya 2022’de toplandığı Meksika, Madagaskar, Kamboçya, Peru ve Nijerya gibi az sayıda ülkeden yapılan çıkarımlara göre, yoksulluğu azaltma ivmesi küresel salgın esnasında da devam etmiş olabilir. Kamboçya, Peru ve Nijerya son dönemde önemli ölçüde azaltım kaydetti, bu da ilerlemenin hâlâ mümkün olduğu ümidini veriyor. Bu ülkeler arasındaki en umut verici örnek olan Kamboçya’da, küresel salgın yılları da dahil olmak üzere 7,5 yıl içinde (2014-2021/22), yoksul insan sayısı 5,6 milyondan 2,8 milyona gerileyerek yarıya indi ve yoksulluk oranı %36,7’den %16,6’ya düştü.

Çocuk Yoksulluğu Önemli Bir Sorun

Öte yandan dünya genelinde tüm etkilerinin hâlâ ölçülmesi gerekiyor. Kapsanan ülkelerin yarısından fazlasında, ya çocuk yoksulluğunda istatistiksel olarak anlamlı azalma yok ya da çocuklar için ÇBYE değeri en az bir dönem boyunca yetişkinlere göre daha yavaş azaldı. Bu durum, çocuk yoksulluğunun özellikle okullaşma ve yetersiz beslenme bakımından önemli bir sorun olmaya devam edeceğini gösteriyor.

Nihai Amaç Yoksunlukların Ortadan Kaldırılması

Küresel ÇBYE hem yoksulluğun azaltılmasını izliyor hem de politikaların oluşturulmasına yönelik bilgi sağlıyor; eğitime erişim ve sağlıktan, konut, içme suyu, sanitasyon ve elektrik gibi yaşam standartlarına insanların günlük yaşamının farklı cephelerinde yoksulluğu nasıl deneyimlediklerini ortaya koyuyor. Bir yoksulluk endeksi olarak ÇBYE, yoksul insanların yaşadığı birbiriyle bağıntılı, üst üste yığılmış yoksunluklar kümesi olarak düşünülebilir; nihai amaç ise bu yoksunlukların ortadan kaldırılması.

2023 bültenine göre;

• 110 ülkedeki 6,1 milyar insanın 1,1 milyarı (%18’inden biraz fazlası) ağır çok boyutlu yoksulluk içinde yaşıyor. Her 6 yoksulun 5’i Sahraaltı Afrika (534 milyon) ve Güney Asya’da (389 milyon) bulunuyor.
• Tüm yoksul insanların yaklaşık üçte ikisi (730 milyon kişi), orta gelirli ülkelerde yaşıyor; bu ülkelerde harekete geçilmesi küresel yoksulluğu azaltma bakımından hayati önem taşıyor. Düşük gelirli ülkeler her ne kadar ÇBYE endeksine dahil nüfusun yalnız %10’unu oluşturuyor olsa da dünyadaki tüm yoksul insanların %35’i bu ülkelerde yaşıyor.
• 18 yaş altı çocuklar, ÇBYE bakımından yoksul insanların yarısını (566 milyon) oluşturuyor. Çocuklarda yoksulluk oranı %27,7 iken yetişkinlerde bu oran %13,4. Yoksulluk esas olarak kırsal alanları etkiliyor, tüm yoksulların %84’ü kırsalda yaşıyor. Dünyanın tüm bölgelerinde, kırsal alanlar kentsel alanlardan daha yoksul.

Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi, veri eksikliği nedeniyle Türkiye için hesaplanamadı ve 2023 Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi raporuna Türkiye dahil edilemedi.