Türkiye’nin Eğitim Karnesi Neler Söylüyor?

Bir Bakışta Eğitim 2023: Türkiye Üzerine Değerlendirme ve Öneriler raporuna göre, yıllar içinde lise mezunu dahi olmayan genç kadınların oranındaki en büyük düşüş Türkiye’de gerçekleşti. 2015 yılında %52,1 olan bu oran 2022 yılında %33,7’ye geriledi. Ayrıca Türkiye, OECD ülkeleri arasında ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin oranının en yüksek olduğu ülke.

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından her yıl ülkelerin eğitim sistemlerine ilişkin gidişatı çeşitli göstergeler üzerinden ortaya koyan “Bir Bakışta Eğitim” raporları yayımlanıyor. Türk Eğitim Derneği’nin düşünce kuruluşu TEDMEM tarafından hazırlanan Bir Bakışta Eğitim 2023: Türkiye Üzerine Değerlendirme ve Öneriler raporunda ise OECD raporunda yer alan bilgilerin süzgeçten geçirilmesinin yanı sıra Türkiye eğitim sistemine ilişkin veriler inceleniyor, uluslararası karşılaştırmalar yapılarak çözüm önerileri sunuluyor.

Ana teması “mesleki eğitim” olarak belirlenen “Bir Bakışta Eğitim 2023” raporunda eğitim sistemlerinin değerlendirilmesine yönelik göstergeler eğitim süreçlerinin çıktıları, eğitime erişim, eğitim harcamaları ile öğretmenler, öğrenme ortamları ve okullar olmak üzere dört temel başlık altında inceleniyor.

Raporunun alt başlıklarından öne çıkanlar şu şekilde:

Yetişkinlerin Eğitim Düzeyi

Türkiye’de 25-64 yaş aralığındaki her iki yetişkinden biri en fazla ortaokul mezunu. Türkiye’de lise mezunu dahi olmayan yetişkinlerin oranı %53,3, OECD ülkeleri ortalamasında ise %19,8. Yıllar içinde lise mezunu dahi olmayan genç kadınların oranındaki en büyük düşüş Türkiye’de gerçekleşti. 2015 yılında %52,1 olan bu oran 2022 yılında %33,7’ye geriledi.

Ne Eğitimde ne İstihdamda Olan Gençler

Türkiye’de 18-24 yaş aralığındaki gençlerin %67,1’i eğitimde değil. Türkiye’de 18-24 yaş aralığındaki her üç gençten biri (%33,5) ne eğitimde ne istihdamda. OECD ülkeleri ortalamasında bu oran %14,7. Türkiye, OECD ülkeleri arasında ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin oranının en yüksek olduğu OECD ülkesi. Bu gençlerin %9,4’ünü işsizler, %24,1’ini ise istihdamda olmadığı halde iş aramayanlar oluşturuyor. 18-24 yaş aralığındaki kadınların %44,9’u ne eğitimde ne istihdamda.

İstihdama Katılım

Türkiye’de her dört yükseköğretim mezunu yetişkinden biri istihdamda değil. Türkiye’de ve OECD ülkeleri genelinde eğitim düzeyi arttıkça istihdam edilen bireylerin oranı da artıyor. Ancak Türkiye, hem 25-64 yaş aralığındaki nüfusun tamamı için hem lise mezunları için hem de yükseköğretim mezunları için en düşük istihdam oranına sahip OECD ülkesi. Tüm eğitim seviyeleri için, Türkiye’de kadınların istihdama katılım oranları erkeklere kıyasla oldukça düşük. Türkiye’de 25-29 yaş aralığındaki genç yetişkinler arasında meslek lisesi mezunlarının istihdamda olma oranı genel lise ve yükseköğretim mezunlarından daha yüksek. 25-34 yaş grubunda en düşük işsizlik oranına sahip grup %10 ile meslek lisesi mezunları.

Eğitime Erişim

Türkiye’de ilkokul ve ortaokul dönemlerine denk gelen 6-14 yaş arasındaki okullaşma oranı %100. 15-19 yaş aralığındaki okullaşma oranı ise Türkiye’de %71, OECD ülkeleri ortalamasında %84. Türkiye’de liseye devam eden öğrencilerin %38’i, OECD ülkeleri ortalamasında %43,6’sı mesleki programlara devam ediyor. Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Finlandiya, Lüksemburg, Hollanda, Slovakya, Slovenya ve İsviçre’de bu oran %60’ın üzerinde. Türkiye’de 3 yaş grubu çocuklar için erken çocukluk eğitimine katılım oranı %6,4, OECD ülkeleri ortalamasında ise %72. 4 yaşta %20,1, 5 yaşta ise %67,7 olan bu oranlar OECD ülkeleri ortalamasının oldukça altında.

Eğitim Harcamaları

Türkiye, tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına en düşük harcama yapan OECD ülkelerinden biri. Tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına yapılan eğitim kurumları harcaması Türkiye’de ortalama 5.352 dolar, OECD ülkeleri ortalamasında ise 12.647 dolar. Türkiye’de GSYH’nin %4,7’si eğitim kurumlarına harcanırken, OECD ülkeleri ortalamasında bu oran %5,1. Tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına yapılan harcamaların kişi başına düşen GSYH’ye oranı Türkiye’de %19,1 iken, OECD ülkeleri ortalamasında %27,2.

Öğretim Süreleri

Türkiye, ilkokul kademesinde zorunlu öğretim süresi en az olan 4. OECD ülkesi. OECD ülkelerinin çoğunda ilkokul altı yıl sürüyor ve ortalama toplam zorunlu öğretim süresi 4.561 saat. Hatta Avustralya, Danimarka, İzlanda ve Norveç’te zorunlu ilkokul kademesi toplam yedi yıl. Türkiye; Avusturya, Almanya, Macaristan, Litvanya, Polonya ve Slovakya ile birlikte ilkokulun dört yıl sürdüğü yedi ülkeden biri. Türkiye’de yıllık ortalama zorunlu öğretim süreleri ilkokul için 720, ortaokul için 843 saat iken OECD ülkelerinde ilkokul için 805, ortaokul için ise 916 saat.

Öğretmenler

Türkiye’de bir ilkokul öğretmeninin alabileceği en yüksek maaş, mesleğe yeni başlayan bir ilkokul öğretmeninin alacağı maaşın yaklaşık %9 fazlası. OECD ülkeleri ortalamasında ise bir ilkokul öğretmeni en üst kıdeme ulaştığında mesleğe yeni başlayan bir öğretmene kıyasla yaklaşık %70 daha fazla maaş alıyor. Türkiye’deki bir okul müdürünün alabileceği en yüksek maaş OECD ülkeleri ortalamasından düşük.