Durmayan Yok Oluş Gündemi…

Gün geçmiyor ki bir kötü haber almayalım bu son aylarda. Üstelik ülke gündemi sürekli fırtına gibi değişiyor. Her bir yeni gündem, ya bir önceki kadar vahim haberler içeriyor ya da vahim olanı daha da vahim hale getiriyor. Çevre mücade­lesinin gündemine de önceleri Mad­de 75 olan, sonra Madde 80 olarak değişen yasa ağır bir taş olarak oturdu…
Jet hızıyla yasalaşan içeriğe karşı­lık olarak bütün çevre kuruluşları açıklamalar yaptı, change.org’da kampanya başlatıldı. Buna paralel olarak 350.org’da . org/sign/madde-75-geri-cekilsin adresinde) bir kampanya başlatıl­dı. Mücadele sürüyor ve bu kam­panyaları dinleyerek muhalefet partisinin konuyu acilen Anayasa Mahkemesi’ne götürmesi ve etkili bir muhalefet yapması gerekiyor. İktidarın ise vatandaşın ve anayasal yükümlülükler çerçevesinde doğa­nın ve çevrenin yanında tavır ser­gileyerek bu hatadan dönmesi şart. Sınırsız, ne pahasına olursa olsun ekonomik büyüme anlayışı refahın altını oyan en önemli sorun ve bu sorun gündemin diğer konularının altında boğulmamalı. Kısa erimli çıkarlar ülkenin uzun vadeli çıkar­larına tercih edildiği sürece gitgide fakirleşen bir ülke ile karşı karşı­ya kalacağız. Bu yüzden doğanın korunması için verilen mücadele, günümüzün belki de en önemli mü­cadelesine dönüşmüş durumda. Bu­nun için Aytaç Tolga Timur’un bu sayfalardaki çağrısına kulak verme­li, imzalarımızla kampanyayı destek­lemeli ve kampanya çerçevesindeki eylemlere destek olmalıyız. Çocuk­larımızın bir geleceği olacaksa, bu mücadelenin başarıyla sonuçlanma­sı şart, başarısız olursak onların ge­leceği yavaş yavaş yok olacak.

Change.org’da Kampanya Başlatmak İçin Ne Yapmak Gerekiyor?
www.change.org sitesine girin, Kampanya Başlat kutucuğuna tıklayın; aşağıdaki soruların olduğu formu doldurun, Kurallar bölümünü dikkatlice okuyun; sonra isterseniz fotoğraf veya video ekleyip kampanyanızı başlatın.
1- Başlatacağınız kampanya kime yönelik? Biliyorsanız birey, kurum ya da hükümet organının adı ve varsa e-posta adresini yazın.
2- Muhataplardan ne talep ediyorsunuz?
3- Bu kampanya sizin için neden önemli? Bir başka deyişle, insanlar bu kampanyaya neden destek vermeli?
İmzalarla birlikte siteye giren herkes kampanyanızı görebilir; her imza veren de kendi sosyal medya hesaplarından arkadaşları ve takipçileriyle paylaşabilir. Kampanyanızın muhatabına ilk imzalayan 50 kişinin imzasını içeren bir e-posta gider. Sonrasında da düzenli olarak kampanyanızın durumuna dair bilgilendirme e-postaları iletilir.

Çevreye Zarar Verenlere Denetim Yok, Destek Var!
TBMM’de 19 Ağustos tarihinde onaylanan Madde 75 (80) kapsamında şirketler, doğayı istedikleri gibi kullanabilecek ve çevreyi hiçbir denetime tabii olmadan kirletme imtiyazına sahip olacak. Aytaç Tolga Timur, havamızı, toprağımızı, suyumuzu koruyan yasaları geçersiz kılan Madde 75 (80) geri çekilsin diye bir kampanya yürütüyor. Kendisini bugüne kadar 19 bine yakın kişi destekledi. Siz de change.org/Madde75GeriCekilsin adresinden kampanyayı imzalayabilirsiniz.

80. maddeden önce denetim me­kanizması nasıl işliyordu? Hukuk ve yasalar doğayı, çevreyi nasıl koruyordu, bize detaylı anlatabilir misiniz?

Herhangi bir yatırım kararı, önce­likle ön lisans, lisans, ÇED süreci gibi birçok hukuki süreçten sonra hayata geçirilebiliyordu. Özellikle, Avrupa Birliği süreciyle hayatımıza giren ÇED raporu önemli bir kritik eşik oluşturuyordu. ÇED sürecinde, halkın katılımı ile başlayan bir sü­reçten söz ediyoruz. Her ne kadar ülkemizde denetim mekanizmaları ile bilgiye erişim kısıtlı olsa da, ÇED süreci ile beraber yurttaşların yatı­rımlara itiraz etme ve bu yatırımla­rın doğaya verdiği zararı engelleme yolu mevcuttu. Bu madde ile Bakan­lar Kurulu’nun hiçbir kriter ortaya koymadan belirleyeceği projeler, başta ÇED olmak üzere tüm yasal prosedürlerden muaf hale gelebi­lecek. Böylelikle bizler, yatırımlara haklarımızı kullanarak müdahale etme şansımızı yitirmiş olacağız.

80. madde tam olarak ne gibi yasal haklar tanıyacak şirketlere?

Madde ile şirketler aşağıdaki imti­yazlardan yararlanabilecek:
Kurumlar Vergisinden Muafiyet: Bakanlar Kurulu, yasa maddesine göre ilgili projelere, kurumlar ver­gisini %100 oranında uygulayabi­lecek. Bu kurumlar vergisi muafi­yetinin ne kadar uygulanacağı ise iki biçimde belirlenebilir. Birinci al­ternatife göre, yapılan yatırımın iki katına ulaşılana kadar kurumlar vergisi muafiyeti uygulanabilir. Ya da 10 yıl boyunca kurumlar vergisi muafiyeti verilebilir.
Stopaj Muafiyeti: Şirketler, emlak ya da hisse senedi sattıklarında sto­paj ödüyorlar. Madde kapsamında, bu gelirlere de muafiyet verilebili­yor. Son olarak ise, gümrük vergi­sinden de muafiyet kararı alınabile­cek.
49 Yıl Bedelsiz Kiralama: Eğer yatırım, hazineye ait bir arazi veya mülkte yapılacak olursa, 49 yıl be­delsiz kiralama kararı alınabilecek.
Bedelsiz Özelleştirme: Yatırım bi­ter ve beş yıl boyunca çalışan he­defini tutturursa, şirket bedelsiz olarak kamu arazisine ve mülküne sahip olabilir.
%50 İndirimli Elektrik: Şirketlere, enerji tüketiminde 10 yıl boyunca %50 indirimle elektrik desteği ve­rilebilecek. Şirketler, bu indirimi işletme döneminde karşılayabilecek.
10 Yıl Risksiz Kredi Fırsatı: Şirket­ler yatırım için kredi çekerlerse, 10 yıl boyunca bu yatırım kredisinin faizleri devlet tarafından karşılana­bilir. Kredi için hibe, kâr payına des­tek verilebilir. Yani, yatırımın ortaya çıkacak tüm kredi risklerini devlet üstlenecek.
Asgari Ücretin 20 Katı Maaş: Mad­de 75 kapsamında, projelerde be­lirlenen nitelikli çalışanın her biri için aylık asgari ücretin 20 katına kadar ücret desteği de verilebilecek. Şirketler devletin parası ile onlarca, yaklaşık 33 bin lira maaşlı eleman çalıştırabilecek. Bakanlar Kurulu, tüm çalışanların 10 yıl boyunca iş­veren sigorta prim payını da ödeme kararını alabilir.
Müşteri de Devlet: Yasa kapsamın­daki diğer ilginç madde ise alınabi­lecek kararlar ile süresi belirsiz bir biçimde ürünlere, yine ürün birim fiyatı Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek şekilde alım garantisi uygulanabilir.
Yatırımın %49’u da devletten ola­cak. Yasa kapsamında, eğer karar verilirse, yatırımın %49’unu da dev­let üstlenebilir. Devlet yatırımın ya­rısını 10 yıl içinde elden çıkarmak zorunda. Yani, yatırımın kuruluş aşamasındaki maliyetlerine de or­tak olacak olan devlet, yatırımı 10 yıl içinde, belki de kâr etmeye baş­lamadan, yeterince değerlenmeden satmak zorunda.
Tek bir proje de tüm destekleri ala­bilir. Bakanlar Kurulu bu destekle­rin tamamını bir projeye verebilir. Yasaya göre, her proje her mad­deden faydalanabilir. Yukarıdaki desteklerin toplamı, bir yatırımın hayata geçmesi için gerekli olan maliyetlerin büyük bir bölümünü devlete yükleyebilir. Devlet, yatırı­mın maliyetlerinin milyarlarca lira­lık bölümünü ödeyecek ama şirket­ler yatırımın sahibi olacak. Ayrıca, Bakanlar Kurulu Madde 75 ile bir projenin geçmesi gereken tüm izin­leri ve denetim süreçlerini iptal ede­bilir. Yani devlet, bir yatırımın tüm risklerini üstlenmekle kalmıyor; bu yatırımın ekonomiye faydalı olup olmadığını belirleyecek olan, kamu çıkarının denetleyici tüm süreçlerini iptal edebiliyor.
Ayrıca yasa kapsamında, diğer tüm kanunlarda belirlenen ve projele­rin uygunluğunun, ekonomiye ve istihdama katkısının kamu tarafın­dan denetlenmesini sağlayan tüm denetim mekanizmaları ortadan kalkıyor. Bakanlar Kurulu tüm bu süreçlere istisna verebilir. ÇED ra­porları, santral lisans değerlendir­meleri, yasalara uygunluk değer­lendirmelerinin hepsi es geçilebilir. Yani hiçbir denetimi yapılmayan, ekonomik fayda analizleri incelen­meyen, çevre etkisi incelenmeyen bir projenin tüm ekonomik riskle­rini Bakanlar Kurulu üstlenebilir, çalışanın parasını verebilir, vergisiz kazanç elde etmelerini sağlayabilir. Özetle Bakanlar Kurulu isterse ara­ziyi bedava verecek, yatırımına para koyacak, yıllarca vergi almayacak, çalışan maaşını ödeyecek. Ayrıca ya­tırımın müşterisi de olacak.

75. maddenin yürürlüğe girmesiy­le çevremiz nasıl bir tehditle karşı karşıya kalacak?

Doğamızı ve çevremizi korumak için var olan yasal haklarımız Ba­kanlar Kurulu tarafından bypass edilmiş olacak. Havamızı kirleten, iklim değişikliğinin temel sebebi olan kömür yatırımları, mega proje­ler gibi birçok yatırım, “kalkınma” iddiası ile, hiçbir denetime tabi ol­madan insan sağlığını tehdit eden, doğal yaşamı yok eden, ekosistemi çok boyutlu olarak yıkıma uğrata­bilecek projeler rahatlıkla hayata geçirilebilecek.
Change.org’daki kampanyanızla il­gili nasıl geri dönüşler aldınız?
Kampanya kapsamında farklı ke­simlerden önemli destekler aldık. Özellikle gündemin yoğun olduğu ülkemizde, hızlıca hiçbir danışma ve istişare sürecine tabi olmadan ge­çirilen bu yasanın, duyurulmasında önemli katkı sağlayabildik. İmzaları, bundan sonraki süreçlerde etkin bir biçimde özellikle yasanın iptali için destek vermeyi planladığımız huku­ki süreçlerde de yetkililere teslim etmeyi planlıyoruz.
Online kampanyacılık dışında bu alanda başka çalışmalarınız var mı?
Yasalaşan maddenin iptal edilmesi için Türkiye’nin dört bir yanından bu alanlarda çalışan STK’lar ile beraber hareket ediyoruz. Şu anda öncelikle maddeye Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açma yetkisi olan mil­letvekili sayısına (110 milletvekili) ulaşılması veya muhalefet partisinin iptal davası açması için yoğun bir bi­çimde kampanya süreçleri yürütme­ye çalışıyoruz.

Bugüne kadar yetkililerden her hangi bir geri dönüş aldınız mı? Size ulaşan oldu mu?
Maalesef olmadı.

Change.org kampanya sürecinizde size nasıl destek oldu?
Change.org kampanyaya çok önem­li destekler verdi. Öncelikli olarak, change.org kullanıcılarına imza kampanyamızı mail yoluyla duyur­du, devamında ise sosyal medyada önemli destekler sağladı. İmza met­ninin şekillenmesinde de bize des­tek veren change.org, kampanya­mızın yaygınlaşmasını ve sesimizin duyurulmasını sağladı.
Kampanyanızla ilgili bundan sonra neler yapmayı düşünüyorsunuz?
Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Türkiye’de bu alanda mücadele eden STK’lar ve yerel hareketler ile bera­ber hareket ediyor ve yasanın iptali­ne dair Anayasa Mahkemesi’nde dava açılmasını sağlamaya çalışıyoruz.

18 binden fazla kişi size destek oldu, onlara bir mesajınız var mı?
Cumhurbaşkanı tarafından imza­lanan bu yasanın iptali için hep beraber mücadele ediyoruz. Bize verdikleri her bir imza ayrı ayrı çok değerli, onların da desteği ile bu ya­sanın iptal edilmesini sağlayacağız. Hepsine verdikleri destek için çok teşekkür ederiz.