Maden Felaketi Sonrasında Neler Olduğuna Dair Bir Örnek: “Şebinkarahisar”

TEMA Vakfı, Erzincan İliç’te yaşanan çevre felaketi sonrasında Giresun-Şebinkarahisar’da, 2021 yılında maden atık barajının çökmesiyle oluşan kirlilik hakkında yaptığı çalışmayı kamuoyuyla paylaştı. Maden facialarının uzun vadede yarattığı tahribatı ortaya koyan çalışma, bakanlığın zehirli atığı kaldırmış olmasına ve aradan geçen zamana karşın bölgede hâlâ tehlikenin devam ettiğini gösteriyor.

TEMA Vakfı, Erzincan İliç’teki altın madeninde meydana gelen çevre felaketinin sebep olduğu tahribatı ve olası tehlikeleri Giresun Şebinkarahisar’da yaşanan çevre faciası örneği üzerinden anlattı. 18 Kasım 2021 tarihinde, Giresun’un Şebinkarahisar ilçesi, Yedikardeş köyü yakınlarında faaliyet gösteren kurşun, çinko, bakır ocağına ait tesisin maden atıklarının depolandığı atık barajı duvarında çökme yaşanmış, binlerce ton ağır metal içerikli kimyasal atık önce Darabul Deresi’ne ardından da Kelkit Vadisi’ne yayılarak Kılıçkaya Barajı’na ulaşmıştı.

TEMA Vakfı, felaketin hemen ardından 22 Kasım 2021’de çevre felaketinin yaşandığı bölgede üçü kontrol numunesi olmak üzere toplam dokuz noktadan örnek alarak incelemelerde bulunmuştu.

 Kimyasal Kirlilik Limitlerin Çok Üzerinde

Çevre felaketinin ardından, atık barajından çevredeki tarlalara ve su yataklarına akan kimyasal atığın kaldırılması için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (ÇŞİDB) tarafından çalışma yapılmıştı. Bakanlığın çalışmasından dokuz ay sonra 30 Ağustos 2022’de TEMA Vakfı aynı noktalardan ikinci numuneleri almış ve analiz ettirmişti.

Vakfın raporlarla da ortaya koyduğu çalışma; Şebinkarahisar maden felaketi sonrasında Bakanlıkça yapılan çalışmalara rağmen doğal varlıklar üzerindeki kirliliğin sınır değerlerin altına indirilemediğini gösterdi. Numuneler üzerinde yapılan laboratuvar analizleri sonucunda; felaketin üzerinden dokuz ay geçmiş olmasına rağmen ağır metallerin, ağırlıklı olarak limitlerin çok üzerinde olduğu tespit edildi.

Ekosistem ve Halk Sağlığı Üzerindeki Tehdit

Analiz sonuçlarını değerlendiren TEMA Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Deniz Ataç, “Bu sonuçlar; doğanın, zehirli kimyasallar ile kirlendiğini ve halen ekosistemdeki tüm canlıları tehdit edecek düzeyde zehirli atık bulunduğunu, yetişkinler için “dikkat çekici”, çocuklar için ise “yüksek kanser riski” oluştuğunu göstermektedir. Üstelik çalışmayı yürüten uzmanlar bölgedeki kirliliğin ve kanser riskinin uzun yıllar boyunca devam edecek düzeyde olduğunu belirtiyor. Şebinkarahisar vakası İliç’te de aynı süreçlerin yaşanacağını, ekosistem ve halk sağlığı üzerindeki tehdidin uzun süre devam edeceğini göstermektedir” dedi.

“ÇED Gerekli Değildir Hükümleri Kaldırılmalıdır”

Ataç, atılması gereken adımları, şu şekilde özetledi: “Başta toprak olmak üzere tüm doğal varlıkları, tarım, içme ve kullanma suyu havzalarını, yerleşim alanlarını madencilik faaliyetlerinden koruyacak yasal düzenlemeler yapılmalıdır. Çevre mevzuatı yeniden düzenlenerek özellikle IV. Grup Madencilik faaliyetleri için geçerli olan ÇED Gerekli Değildir hükümleri mevzuattan kaldırılmalıdır. ÇED mevzuatı yürürlüğe girmeden önce kurulması sebebiyle ÇED süreçlerinden muaf olan maden işletmeleri için bu istisnai hak kaldırılmalıdır. Madencilik faaliyetlerine yönelik denetim, izleme-değerlendirme çalışmalarının sıklığı artırılmalı ve kamuoyuyla şeffaf bir şekilde paylaşılmalıdır. Ayrıca mevcut tesislerde iş sağlığı ve güvenliği denetimleri artırılmalı, işçilerin yaşam hakkı korunmalıdır. ÇŞİDB denetim ve izin süreçlerinin etkin işletilebilmesi için yeterli sayıda ve uzmanlıkta personel istihdam etmelidir. Ayrıca Bakanlığın yönetim kadroları şehirciliği değil, öncelikle çevreyi esas alacak uzmanlık alanlarından oluşturulmalıdır.”

Ataç sözlerini, “Madene Kapalı Alanlar Yasası Meclis’ten geçirilerek ivedilikle yürürlüğe konulmalıdır. Ne yazık ki gerekli yasal düzenlemeler yapılmazsa liç yöntemiyle çalışan madenlerdeki felaketlerin ardı arkası kesilmeyecektir” diyerek noktaladı.

Giresun’un %85’i IV. Grup Madenlere Ruhsatlı!

TEMA Vakfı’nın maden ruhsatlarına yönelik sürdürdüğü harita çalışmaları Giresun ilinin  %85’inin IV. Grup madenlere ruhsatlı olduğunu ortaya koyuyor. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nden satın alınan verilere göre ildeki orman alanlarının %90’ı, tarım alanlarının %85’i, korunan alanların %89’u ve Önemli Doğa Alanları’nın %94’ü IV. Grup madenlere ruhsatlandırılmış durumda.